W ramach kampanii „Wrocław Bez Przemocy” Miasto Wrocław i lokalne organizacje pozarządowe przypominają, czym jest przemoc seksualna i jak na nią reagować. Kluczowe hasło: „Bezpieczeństwo zaczyna się od mojej zgody”.
Rozmowa z Izabelą Beno
Beata Turska: Dlaczego nadal trzeba mówić o tym, że winny jest zawsze sprawca przemocy seksualnej, a nie ofiara, niezależnie od tego, w co była ubrana i ile wypiła drinków? Czy to nie jest już dla wszystkich jasne?
Izabela Beno: Zacznę od tego, że odchodzimy od słowa „ofiara”, by nie stygmatyzować osób doświadczających przemocy, poprzez odbieranie im sprawczości, sugerowanie bierności czy bezradności. I – odpowiadając na pani pytanie – niestety nie, to nadal nie jest dla wszystkich jasne. Ciągle jeszcze osoba doświadczająca przemocy jest obarczana odpowiedzialnością za to, co ją spotkało. Słyszy, że miała za krótką sukienkę, za głęboki dekolt albo za dużo wypiła, a to może wywołać w niej poczucie, że nie zasługuje na pomoc, bo sama jest sobie winna. A to nieprawda. To nie ona ponosi winę, niezależnie od tego, co zrobiła albo czego nie zrobiła. Winny jest wyłącznie sprawca. To jednak nie wszystko. Generalnie jako społeczeństwo odwracamy głowy, gdy słyszymy słowo „przemoc”. Kwestia przemocy seksualnej jest ignorowana, a w wielu środowiskach traktuje się ją wręcz jak temat tabu.
Przemoc seksualna to każde działanie, które przekracza nasze granice w sferze intymnej
Sformułowanie „przemoc seksualna” kojarzy się z gwałtem, kazirodztwem i handlem ludźmi, ale to nie są jej jedyne formy…
Przemocą seksualną jest każde działanie, które przekracza nasze granice w sferze intymnej, a więc także wymuszanie stosunku za pomocą manipulacji czy przypominania o „obowiązkach małżeńskich/partnerskich”, zmuszanie do oglądania pornografii, robienie i udostępnianie bez zgody (np. w zemście) intymnych zdjęć lub nagrań, nękanie.
A molestowanie seksualne?
Tak, molestowanie także jest przemocą, np. dotykanie bez zgody, obmacywanie, ale też seksistowskie żarty, zadawanie niechcianych pytań o życie seksualne, komentowanie wyglądu i inne zachowania, które naruszają granice drugiej osoby. Niestety wciąż jest na nie ogromne przyzwolenie społeczne. Jedni bezrefleksyjnie je powielają, inni nie widzą w tym nic złego, a wszystko dlatego, że jedni i drudzy znają je „od zawsze”.
Tak jak wszyscy znamy przysłowiowego „wuja z wesela”, który uważa, że wolno mu poklepywać po pośladkach siostrzenicę…
Wielu ludzi uważa, że to nic takiego, bo przecież jak świat światem niektórzy mężczyźni właśnie tak się zachowują. Tymczasem nie wolno tego akceptować. Dbając o swoje bezpieczeństwo, trzeba wyraźnie komunikować, że się na to nie zgadzamy. Tworzenie nowych, opartych na szacunku do drugiej osoby wzorów zachowań to nasze zadanie i nasza odpowiedzialność.
O czym jeszcze trzeba pamiętać?
Ważne jest także to, by ludzie żyjący w związku, umieli ze sobą rozmawiać o tym, czego chcą, a czego nie, na co się godzą, a czego sobie nie życzą. Te rozmowy są czasem obśmiewane, nazywane sarkastycznie „umowami przed pójściem do łóżka”, ale ten śmiech pokazuje jedynie, że dla wielu ludzi to wciąż trudny temat.
Kim są sprawcy przemocy seksualnej, a kim osoby, które jej doświadczają?
Zdecydowana większość sprawców przemocy seksualnej to mężczyźni, a osoby, które jej doświadczają, to przeważnie kobiety i dzieci. Mężczyźni także, ale oni również najczęściej doświadczają przemocy ze strony innych mężczyzn. W przypadku ludzi bardzo młodych zauważyć można natomiast, że wzrasta liczba zachowań przemocowych wśród dziewcząt.
Przemoc seksualna zostawia ślad na całe życie
Jakie skutki może mieć przemoc seksualna dla osoby, która jej doświadcza?
To bardzo szeroki temat, bo skutki, podobnie jak formy przemocy, mogą być bardzo różne. Tak czy inaczej, w każdym przypadku taka przemoc pozostawia ślady w psychice i ciele osoby, która jej doświadczyła.
Jakie to ślady?
Takie przeżycia mogą wywoływać depresję, stany lękowe, ataki paniki, a nawet PTSD, czyli zespół stresu pourazowego. Pod względem siły przeżycia i długofalowych konsekwencji psychicznych gwałt może powodować traumę porównywalną z doświadczeniami wojennymi. Przemoc może mieć wpływ na całe życie człowieka, np. na to, jak buduje relacje z innymi, co o sobie myśli, jak reaguje, czy wierzy w to, że zasługuje na pomoc. Nieprzepracowana trauma ma także wpływ na ciało, jej skutkiem może być wiele problemów, od zbyt wysokiego ciśnienia po leczone latami choroby autoimmunologiczne.
Co można zrobić w takiej sytuacji?
Nasza kampania jest także po to, by powiedzieć osobom doświadczającym przemocy, że nie muszą mierzyć się z tym wszystkim samotnie, bo są ludzie, którzy mogą, chcą i potrafią im pomóc. To specjaliści, którzy dobrze znają temat, wiedzą, jaki jest schemat działania sprawców.
A jaki jest schemat ich działania sprawców?
Starają się doprowadzić do tego, by osoby, które sobie wybrali, osłabły, by ogarnęło je poczucie niemocy i beznadziei. To jak zaklęty krąg, z którego trudno wydostać się wyłącznie o własnych siłach.
Gdzie można szukać pomocy?
Gdzie osoby, które doświadczyły lub doświadczają przemocy, mogą szukać pomocy we Wrocławiu? I czy muszą za to płacić?
We Wrocławiu jest wiele miejsc, w których uzyskać mogą bezpłatną pomoc. Miasto od wielu lat finansuje programy, dzięki którym korzystają z konsultacji z psychologiem, warsztatów i z wielu innych form wsparcia. W naszym mieście co roku organizowane są konkursy dla fundacji i stowarzyszeń, które się tym zajmują, więc ta pomoc jest dostępna bez żadnych przerw. Są także miejsca, w których można się na jakiś czas schronić, po to, by uciec od sprawcy, pozbierać myśli i zaplanować, co dalej.
Lokalne organizacje i ośrodki działające we Wrocławiu
- Ośrodek Interwencji Kryzysowej, ul. Rydygiera 43a. Tel. 71 796 40 85 (całodobowy)
- Stowarzyszenie Pomocy AKSON, ul. Bora Komorowskiego 31.Tel. 71 352 94 03 (całodobowy), www.akson.org.pl
- Fundacja NON LICET, ul. Stalowa 6a. Tel. 572 108 352, www.nonlicet.pl
- Stowarzyszenie INTRO, ul. Traktatowa 1. Tel. 881 220 440, www.intro.org.pl
- Centrum Praw Kobiet, ul. Ruska 46B/312. Tel. 71 358 08 74, https://cpk.org.pl/wroclaw/
- Stowarzyszenie Na Rzecz Promocji Zdrowia CURATUS, ul. Kleczkowska 5. Tel. 71 329 09 19, 606 463 228
- Stowarzyszenie KULTURA RÓWNOŚCI, ul. Kniaziewicza 28/2. Tel. 797 721 189, Kulturarownowsci.org/pomoc
Telefony zaufania
- 512 198 939 Telefon zaufania dla osób doświadczających przemocy domowej, całodobowo (MOPS, Wrocław)
- 800 12 00 02 „Niebieska Linia”, całodobowo, także język ukraiński i angielski
- 888 88 33 88 Telefon przeciwprzemocowy dla kobiet doświadczających przemocy (w tym kobiet transseksualnych), poniedziałek-piątek w godz. 11.00-19.00 (Fundacja Feminoteka)
- 888 88 79 88 Telefon przeciwprzemocowy dla kobiet – język ukraiński i rosyjski, poniedziałek – piątek, godz. 14:00-17:00 (Fundacja Feminoteka)
- 800 805 600 Telefon wsparcia psychicznego „Razem Łatwiej” dla dzieci w wieku 10-19 lat oraz rodziców i opiekunów, plus wsparcie terapeutyczne i diagnostyczne, poniedziałek-piątek, godz. 9:00 - 14:00, na każdy telefon poza godzinami infolinii oddzwania się następnego dnia
- 800 100 100 pomoc[at]800100100.pl Telefon dla rodziców i nauczycieli w sprawie bezpieczeństwa dzieci (przeciwdziałanie i pomoc psychologiczna dzieciom przeżywającym kłopoty i trudności, konsultacje w zakresie podejmowania interwencji w przypadku podejrzenia przestępstw wobec dzieci) poniedziałek – piątek, godz. 12.00-15.00 (Współpraca z Fundacją Dajemy Dzieciom Siłę)
