Na skróty (kliknij, aby przejść)
– To była wizytówka Wrocławia kiedyś. Jedno z wiodących w demoludach przedsiębiorstw komputerowych – wspomina Bogdan Safader, niegdyś pracownik ELWRO i jeden z inicjatorów upamiętnienia zakładów.
Zaczęło się od listu do Jaroszewicza
A w zasadzie – od masztu. W lutym 1958 roku na szczycie Ślęży uruchomiono bowiem wysoki na ponad 130 metrów maszt radiowo-telewizyjny. W mieście zaczęto przygotowywać się do otwarcia lokalnego ośrodka telewizyjnego. Problem polegał na tym, że… nie było telewizorów.
18 marca 1958 inżynier Stefan Rylski ze Społecznego Komitetu Budowy Wrocławskiego Ośrodka Telewizyjnego napisał w tej sprawie list do wicepremiera Piotra Jaroszewicza. I – udało się! W 1959 roku, w budynku po cukrowni przy ul. Obornickiej otwarto Wrocławskie Zakłady Elektroniczne T-21.
Galeria zdjęć
Nie powstał w nich ani jeden telewizor. (O produkcji odbiorników decydowała wówczas centrala w Warszawie. W praktyce wyglądało to tak, że z wrocławskich zakładów przez lata wysyłano do stolicy części do telewizorów.) Wrocławscy inżynierowie skonstruowali natomiast… komputer. Jeden z pierwszych w Polsce. Nazywał się Odra 1001.
Komputery Odra i maszyny cyfrowe
Pierwsze konstrukcje: Odra 1001 i Odra 1002, nie doczekały się seryjnej produkcji. Z biegiem lat wrocławskie zakłady stały się jednak wiodącym przedsiębiorstwem tej branży. Produkowały maszyny cyfrowe, kalkulatory, komputery osobiste i dla przemysłu.
Kapitalnym dokumentem, dającym wgląd w asortyment ELWRO, jest film promocyjny z 1988 roku. Zobaczcie sami:
Zakłady ELWRO nie przetrwały transformacji ustrojowej. W 1993 roku zostały sprywatyzowane, a nowy właściciel zamknął fabrykę.
Skwer i obelisk przy ulicy Grabiszyńskiej
W 2015 roku, dzięki staraniom byłych pracowników, w rejonie byłych obiektów elwrowskich przy ul. Grabiszyńskiej, odsłonięto pamiątkowy obelisk. Jego forma – obeliski kojarzą się ze sztuką cmentarną – nie jest dziełem przypadku.
Jak wspomina Bogdan Safader – ówczesna plastyk miejska zaaprobowała projekt, miała jednak jedno zastrzeżenie. Niech tam nie będzie żadnych dat urodzin i dat zgonu. Tak też się stało. Choć… swoje trzy grosze do historii tej dodał też pewien niepokorny wrocławski krasnal. Na liczydle, na którym siedzi, zakodowana została pewna data…
Na pomniku możecie odczytać także napis: Polskie komputery rodziły się w ELWRO. Napis miał brzmieć inaczej: Polskie komputery urodziły się w ELWRO. Jeden z warszawskich donatorów nalegał jednak, by… skreślić „u”. Pracownicy ELWRO machnęli ręką, skreślili „u”, a za dodatkowy datek postawili krasnala. (Zagubione „u” pozwoliłem sobie przywrócić w tytule tego artykułu.)
Tego samego roku, w 2015, skwer na którym stoi obelisk, oficjalnie otrzymał nazwę Skweru ELWRO.
Dziś (17 września 2025), w 10. rocznicę odsłonięcia pomnika, około godz. 15.00 spotkają się pod nim dawni pracownicy zakładów. Wpadnijcie, jeśli chcecie posłuchać ciekawych opowieści o ELWRO.
Mnóstwo informacji i materiałów o ELWRO znajdziecie na tej stronie.
