Najważniejsze informacje (kliknij, aby przejść)
Czym jest przemoc seksualna?
Przemoc seksualna to każde zachowanie o charakterze seksualnym, którego dana osoba nie chce i na które nie wyraża zgody.
Przemoc seksualna:
- przekracza granice drugiego człowieka,
- może dotknąć każdego,
- może przybierać różne formy – od pojedynczych zachowań po wielokrotne i brutalne przestępstwa,
- może ją poprzedzać przemoc psychiczna, czyli: presja, szantaż, manipulacja lub wykorzystywanie bezbronności drugiej osoby,
- w każdym przypadku pozostawia ślad w psychice, ciele i relacjach.
Formy przemocy seksualnej
Zmuszenie kogoś do współżycia seksualnego wbrew jego woli – przy użyciu przemocy, gróźb, podstępu lub wtedy, gdy osoba nie wyraża lub nie jest w stanie świadomie wyrazić zgody (np. z powodu odurzenia, nieprzytomności, niepełnosprawności intelektualnej).
Więcej informacji przeczytasz tutaj: 10 istotnych informacji na temat gwałtu
Zachowania o charakterze seksualnym, które naruszają godność osoby lub tworzą atmosferę wrogości, upokorzenia czy zagrożenia.
Mogą to być m.in.:
- komentarze lub gesty dotyczące ciała, wyglądu, ubioru,
- pytania o życie seksualne,
- opowiadanie obscenicznych dowcipów,
- wysyłanie wiadomości o treści seksualnej,
- prezentowanie treści pornograficznych w pracy, w szkole, w sieci lub w miejscach publicznych.
Zmuszanie lub manipulowanie dzieckiem do udziału w jakiejkolwiek aktywności seksualnej.
Przykłady:
- molestowanie lub dotykanie ciała dziecka w celach seksualnych,
- zmuszanie dziecka do oglądania lub udziału w aktach seksualnych,
- pokazywanie treści pornograficznych (często element tzw. groomingu),
- zmuszanie dziecka do pracy seksualnej lub pornografii,
- kontakty seksualne między dorosłym a osobą poniżej 15. roku życia – zawsze są przestępstwem, nawet jeśli wyglądają na dobrowolne.
Stosunek płciowy pomiędzy bliskimi krewnymi – np. ojcem i córką, matką i synem, dziadkiem i wnuczką, zawsze jest przestępstwem, niezależnie od zgody drugiej osoby.
Udostępnianie prywatnych, intymnych zdjęć lub nagrań bez zgody osoby przedstawionej, w celu jej zawstydzenia, zastraszenia lub skrzywdzenia.
Rekrutacja, przewożenie lub przymuszanie osób do świadczenia usług seksualnych, pornografii czy pracy przymusowej.
Wraz z rozwojem sztucznej inteligencji (AI) pojawiło się zjawisko tworzenia tzw. „deepfake pornografii” – czyli fałszywych materiałów o charakterze seksualnym, przedstawiających prawdziwe osoby. To także jest forma przemocy seksualnej. Osoby pokazane w takich materiałach nie wyrażają zgody na ich stworzenie ani rozpowszechnianie.
Obejmuje działania takie jak:
- publikowanie lub udostępnianie intymnych zdjęć/filmów bez zgody (revenge porn),
- wysyłanie treści o charakterze seksualnym bez zgody adresata,
- szantaż ujawnieniem materiałów intymnych,
- podszywanie się pod daną osobę w sieci,
- nękanie seksualne online lub w mediach społecznościowych.
Tego rodzaju przemoc często występuje w bliskich relacjach – w związkach lub małżeństwach – gdy jedna osoba uważa, że „stosunek seksualny jest obowiązkiem partnera lub partnerki”. Współżycie nigdy nie jest obowiązkiem. Brak zgody w relacji intymnej również oznacza przemoc seksualną.
Działania, które mają wzbudzić w drugiej osobie poczucie winy, wątpliwości wobec własnych odczuć lub przekonanie, że „przesadza” czy „źle pamięta”. Takie zachowania naruszają granice drugiej osoby i stanowią formę przemocy seksualnej, zwłaszcza w relacjach, w których sprawca wykorzystuje zaufanie lub emocjonalną zależność partnera.
Kto może być sprawcą przemocy seksualnej?
Sprawcą może być zarówno osoba znana (przyjaciel, znajomy, członek rodziny, partner lub były partner), jak i obca. Czasami sprawców jest więcej niż jeden. Pełna odpowiedzialność za przemoc spoczywa na sprawcy. Nie ma dla niej usprawiedliwienia. Nie ma znaczenia, gdzie się znajdowałeś/-aś, co robiłeś/-aś, jak byłeś/-aś ubrany/-a ani czy byłeś/-aś pod wpływem alkoholu lub innych substancji.
Gdzie może dojść do przemocy? W różnych miejscach – w domu, w przestrzeni publicznej, u sprawcy lub pokrzywdzonej osoby. Sprawca może być zaproszony, mieszkać wspólnie lub wtargnąć siłą.
Jak działają sprawcy? Wykorzystują presję, manipulację, groźby lub siłę, aby zmusić drugą osobę do działań o charakterze seksualnym.
Mity i fakty przemocy seksualnej
- Przemoc seksualna może dotknąć każdą osobę – niezależnie od płci, wieku, orientacji, tożsamości, koloru skóry czy pochodzenia.
- Dotyka przede wszystkim dziewczyn i kobiet, ale także chłopców i mężczyzn (wielu nie zgłasza z powodu wstydu i stereotypów).
- Ubiór, zachowanie, alkohol czy miejsce nigdy nie są przyczyną przemocy. Winę zawsze ponosi sprawca.
- Może się wydarzyć wszędzie – w domu, w przestrzeni publicznej, u sprawcy lub pokrzywdzonej osoby.
- Sprawca może być zaproszony, mieszkać wspólnie lub wtargnąć siłą.
- Sprawcą może być osoba obca lub znana – przyjaciel, znajomy, członek rodziny, partner/partnerka (także były/a).
- Sprawca ponosi 100% odpowiedzialności – nie ma usprawiedliwienia.
- Czasami sprawców jest więcej niż jeden.
- Brak fizycznego oporu lub krzyku nie oznacza zgody – w zagrożeniu wiele osób reaguje paraliżem („zamrożeniem"). Zgoda musi być dobrowolna, świadoma, konkretna i można ją wycofać – brak sprzeciwu to nie zgoda!
- To nigdy nie jest wina osoby pokrzywdzonej.
- Większość gwałtów jest dokonywana przez nieznajomych z użyciem broni, w nocy, w odosobnionych miejscach.
- Przemoc seksualna dotyczy wyłącznie kobiet.
- Jeśli osoba nie stawia oporu ani nie krzyczy, to znaczy, że się zgadza.
- Osoby doświadczające przemocy seksualnej mogły jej uniknąć, gdyby ubierały się skromniej, nie piły alkoholu lub zachowywały się inaczej.