Dla młodych

WSPARCIE

W niektórych sytuacjach i miejscach wsparcia będziesz potrzebował/potrzebowała współpracy z Twoimi dorosłymi bliskimi.

Pamiętaj, że proszenie o pomoc jest Twoim prawem, a dorośli powinni udzielić Ci jej najszybciej, jak to jest możliwe. Niekiedy Twoi bliscy, z troski o Ciebie, poproszą o pomoc specjalistów: psychologów, psychiatrów, pedagogów w specjalistycznych poradniach i organizacjach.

WCRS

Telefony zaufania

Możesz przeżywać trudności - w rodzinie, szkole, wśród rówieśników. Każdy problem jest wart rozmowy. Telefony zaufania obsługują osoby, które wysłuchają Cię, pomogą znaleźć rozwiązanie, a gdy jest to trudne, pokierują do właściwych specjalistów. Pamiętaj, że Wasza rozmowa jest poufna, o ile Twoje zdrowie lub życie nie jest zagrożone, nie dowiedzą się o niej Twoi bliscy.

Telefon Zaufania dla Dzieci i Młodzieży - Fundacja Dajemy Dzieciom Siłę

• Telefon: 116 111
• Dostępność: 24 godziny na dobę, 7 dni w tygodniu
• Usługa: Darmowy, anonimowy telefon zaufania
• Pomoc w sprawach: relacje, przemoc fizyczna lub seksualna, zdrowie psychiczne, wsparcie osób LGBT+

Telefon Zaufania dla Dzieci i Młodzieży - Towarzystwo Przyjaciół Dzieci

• Telefon: 800 119 119
• Czat zaufania: www.800119119.pl/czat-zaufania/ (czynny codziennie 14-22)
• Usługa: Ogólnopolska linia wsparcia psychologicznego dla dzieci i młodzieży w kryzysie psychicznym
• Czat: darmowy, anonimowy, bez logowania - po zamknięciu rozmowa znika bezpowrotnie

Telefon Zaufania Młodych - Fundacja ITAKA

• Telefon: 22 484 88 04
• Dyżury psychologów: poniedziałek-niedziela, 13:00-20:00
• Specjaliści:
  • Seksuolog: poniedziałki 17:00-20:00
  • Prawnik: wtorki 17:00-20:00
  • Terapeuta zaburzeń odżywiania: czwartki 14:00-17:00

Skierowany głównie do: dzieci, młodzieży, młodych dorosłych (do 25 lat)

Pomoc w przypadku:

• kłopotów w szkole, w domu
• problemów w pracy, w relacjach z ludźmi
• depresji lub podejrzeń o depresję
• oporów przed pójściem do specjalisty
• obaw o reakcję otoczenia na leczenie psychologiczne/psychiatryczne

Zdalny psycholog

• Dostępność: dni powszednie 8:00-20:00
• Dla kogo: młodzież, nauczyciele, rodzice i opiekunowie
• Usługa: nieodpłatna, anonimowa pomoc psychologiczna
• Forma: video-czat lub webinar
• Języki: PL/UA/RU/EN/DE

Pomoc w sprawach:

• problemów w szkole i domu
• problemów z dorastaniem
• uzależnień
• relacji z rówieśnikami i rodzicami
• relacji partnerskich

Realizator: Fundacja Wspólnie dla Sprawy - www.fundacjawds.org

Ogólnopolskie Pogotowie dla Ofiar Przemocy w Rodzinie „Niebieska Linia"

• Telefon: 800 12 00 02 (całą dobę)
• E-mail: niebieskalinia[at]niebieskalinia.info
• Pomoc: psychologiczna oraz informacje o przepisach i placówkach pomocowych
• Konsultacje w języku angielskim: poniedziałki 18:00-22:00
• Konsultacje w języku rosyjskim: wtorki 18:00-22:00

Zgłaszanie Przemocy Domowej - MOPS Wrocław

• Adres: ul. Rydygiera 43a, Wrocław
• Telefon: 71 78 23 591, 71 79 64 008
• E-mail: dppd[at]mops.wroclaw.pl, zespolinterdyscyplinarny[at]mops.wroclaw.pl
• Dostępność: poniedziałek-piątek 07:30-15:30

Rzecznik Praw Dziecka

Rzecznik wykonuje swoje uprawnienia kierując się zasadami Konstytucji RP, Konwencji o Prawach Dziecka i zasadą dobra dziecka. Interweniuje gdy dotychczasowe procedury okazały się nieskuteczne.

• Adres: ul. Chocimska 6, 00-791 Warszawa
• Telefon: 22 583 66 00
• E-mail: rpd[at]brpd.gov.pl
• Strona: https://brpd.gov.pl/

Dziecięcy Telefon Zaufania Rzecznika Praw Dziecka

• Telefon: 800 12 12 12 (całą dobę)
• Czat: www.czat.brpd.gov.pl

Centrum Pomocy Dzieciom

Zapewnia pomoc specjalistów dla dzieci i młodzieży, które doświadczyły przemocy i/lub wykorzystania seksualnego.

• Realizator: Fundacja NON LICET
• Adres: ul. Grabiszyńska 35/39 B, Wrocław
• Telefon: 572 014 532
• E-mail: fundacja[at]nonlicet.pl
• Pomoc: bezpłatna pomoc psychologiczna, medyczna i prawna

Punkty Interwencji Kryzysowej 2025

Dla kogo: osoby doświadczające przemocy domowej oraz znajdujące się w sytuacji kryzysowej

Forma wsparcia:

• pomoc psychospołeczna i prawna
• interwencja kryzysowa
• grupy wsparcia, psychoedukacja, warsztaty
• informowanie o innych instytucjach pomocowych

Realizatorzy:

1. Fundacja „DAJMY SZANSĘ"
   • ul. Piłsudskiego 95/4, Wrocław
   • Tel: 530 004 627, e-mail: dajmyszanse[at]op.pl
2. Stowarzyszenie Na Rzecz Promocji Zdrowia CURATUS
   • ul. Kleczkowska 5 OFICYNA, Wrocław
   • Tel: 71 329 09 19, e-mail: curatus[at]o2.pl
3. Fundacja „NON LICET" - Bezpieczna Przystań
   • ul. Stalowa 6A, Wrocław
   • Tel: 572 108 352, e-mail: fundacja[at]nonlicet.pl
4. Stowarzyszenie „ISKIERKA"
   • pl. św. Macieja 7, Wrocław
   • ul. Kraszewskiego 26a, Wrocław
   • Tel: 71 32 24 114, e-mail: iskierka.wroc[at]wp.pl
5. Stowarzyszenie „INTRO"
   • ul. Traktatowa 1, Wrocław
   • Tel: 881 220 440, e-mail: pomoc[at]psychotekst.pl
6. Stowarzyszenie „MISJA DWORCOWA"
   • ul. Pomorska 16B, Wrocław
   • Tel: 71 321 05 50, e-mail: misja.dworcowa[at]wp.pl
7. Fundacja CENTRUM PRAW KOBIET
   • ul. Ruska 46B lok 312, Wrocław
   • Tel: 71 358 08 74, e-mail: cpk_wroclaw[at]cpk.org.pl

WCRS

Zdrowie psychiczne

Wrocławskie Centrum Zdrowia - Poradnia Zdrowia Psychicznego dla Dzieci i Młodzieży

• Adres: ul. Samuela Lindego 19-21, 51-138 Wrocław
• Telefon: 71 355 63 61, 71 355 65 18
• E-mail: pzp-rejestracja[at]spzoz.wroc.pl
• Strona: www.spzoz.wroc.pl

Dla kogo: dzieci od 2. roku życia, młodzież do 18. roku życia, rodzice i rodziny

Wsparcie:

• diagnoza psychologiczna i psychiatryczna
• porady indywidualne i rodzinne
• porady w sytuacjach kryzysowych
• systemowa psychoterapia rodzin
• psychoterapia indywidualna

Centrum Neuropsychiatrii NEUROMED

Lokalizacja 1:

• Adres: ul. Borowska 181-187, Wrocław
• Telefon: 71 786 43 44, 500 133 199
• Rejestracja: 08:00-14:30

Lokalizacja 2:

• Adres: ul. Białowieska 74A, 54-235 Wrocław
• Telefon: 71 350 17 80 wew. 32
• E-mail: sekretariat[at]neuropsychiatria.com

Wsparcie:

• diagnoza i leczenie dzieci i młodzieży z schorzeniami psychicznymi
• terapia uzależnień (w tym behawioralnych - gry, internet, telefon)
• Oddział Dzienny Terapii Uzależnień dla Dzieci i Młodzieży
• wsparcie dla rodzin z problemem uzależnień
• całkowicie bezpłatne (NFZ + Urząd Miasta Wrocław)

Jak uzyskać pomoc:

• Formularz online: https://forms.gle/uPE7RU2DkFCALA8C7
• Telefon w dni robocze 11:00-14:00: 690 580 652

Narodowy Fundusz Zdrowia

• Telefon: 800 190 590
• Strona: https://pacjent.gov.pl/artykul/leczenie-psychiatryczne-mlodziezy-i-dzieci

Wsparcie Psychospołeczne dla młodzieży uchodźczej - UNICEF 2025

1. Fundacja Kalejdoskop Kultur

• Adres: ul. Ruska 46a, Wrocław
• Telefon: 609 73 40 44
• E-mail: biuro[at]kalejdoskopkultur.pl

Dla kogo: dzieci i młodzież uchodźcza we Wrocławiu

Wsparcie:

• indywidualne konsultacje psychologiczne
• grupy wsparcia
• Teens Space - wakacyjna przestrzeń psychoedukacyjna
• warsztaty dla rodziców i opiekunów
• konsultacje dla osób pracujących z dziećmi uchodźczymi

2. Fundacja To The Future

• Telefon: 886 244 897
• E-mail: kontakt[at]tothefuture.pl

3. Stowarzyszenie Edukacji Krytycznej

• Telefon: 516 022 744
• E-mail: office[at]edukacjakrytyczna.org

WCRS

Seksualność

To, jak myślisz o swoim ciele i jak je traktujesz, ma OGROMNY wpływ na Twoje samopoczucie psychiczne. Podobnie jest z seksualnością – to naturalna część Ciebie i Twojego rozwoju.

Pamiętaj: Dbanie o siebie to siła, nie słabość.

Specjalistyczne telefony wsparcia:

Telefon Zaufania Młodych - Fundacja ITAKA

• Telefon: 22 484 88 04
• Dyżur seksuologa: poniedziałki 17:00-20:00

Telefon Zaufania Edukatorów Seksualnych Grupy „Ponton"

• Telefon: 22 635 93 92

Telefon Zaufania dla Osób LGBTQIAP+ - Stowarzyszenie Lambda

• Telefon: 22 628 52 22

Wsparcie Osób Nieheteronormatywnych, Transpłciowych, Niebinarnych i Aseksualnych

Dla kogo: mieszkańcy Wrocławia ze społeczności LGBTQA+ i ich rodziny

Wsparcie:

• indywidualne konsultacje psychologiczne
• warsztaty dla rodziców osób transpłciowych
• warsztaty rozwojowe dla grupy osób transpłciowych

Realizatorzy:

Stowarzyszenie Kultura Równości

• ul. gen. Karola Kniaziewicza 28/2, Wrocław
• Tel: 797 721 189, e-mail: pomoc[at]kulturarownosci.org

Fundacja Pozytywka

• al. Lipowa 40, Wrocław / ul. Gajowicka 164, Wrocław
• Tel: 71 338 30 03, e-mail: biuro[at]fundcjapozytywka.org.pl

WCRS

Gdy jesteś świadkiem przemocy

Pamiętaj!

Gdy jesteś świadkiem trudnej sytuacji – reaguj z empatią i rozwagą. Nie każdy konflikt od razu oznacza przemoc, ale każda sytuacja kryzysowa wymaga uważności.

W sytuacji zagrożenia zdrowia lub życia – natychmiast wybierz numer alarmowy 112.

Jak możesz pomóc?

Oceń czy ta sytuacja jest dla Ciebie bezpieczna. Jeśli tak:

• Powiedz „STOP" – wyraźnie daj do zrozumienia, że nie akceptujesz takiego zachowania
• Wesprzyj osobę doświadczającą przemocy
• Stań przy niej, okaż wsparcie
• Pomóż jej odejść z miejsca zagrożenia
• Po wszystkim zapytaj, jak się czuje i czy potrzebuje pomocy

Wspieraj innych także poza sytuacjami kryzysowymi

Pomoc nie zawsze oznacza działanie w trudnych momentach. Często największe znaczenie mają codzienne, drobne gesty – uśmiech, rozmowa, wspólne spędzanie czasu.

Zainteresuj się drugą osobą: zapytaj, co słychać, zaproś do wspólnej aktywności, doceń jej pasje czy sposób bycia. Dobre relacje rówieśnicze budują poczucie bezpieczeństwa i przynależności.

WCRS

Zadbaj o siebie

Sytuacje kryzysowe mogą wywoływać wiele trudnych emocji. Możesz doświadczać:

• strachu, smutku, przygnębienia
• głębokiej troski o innych
• poczucia winy i wstydu
• gniewu, frustracji, agresji
• utraty sensu i celu, beznadziejności

To normalne! Emocje dostarczają nam informacji i po pewnym czasie słabną.

Jak sobie radzić:

Dbaj o swoje ciało i umysł

• bądź aktywny fizycznie
• dobrze się odżywiaj i wysypiaj
• zachowaj stały rytm dnia

Zapisuj swoje uczucia

• spróbuj napisać: „W tej chwili czuję się..."
• prowadź pamiętnik

Rozwiązywanie problemów

• podziel problemy na: „Sprawy, z którymi mogę coś zrobić" i „Sprawy, na które nie mam wpływu"
• nie musisz od razu rozwiązywać wszystkich problemów

Bądź dla siebie miły

• nie ma „dobrych" ani „złych" emocji
• bądź cierpliwy w stosunku do tego, co czujesz

Porozmawiaj z osobą dorosłą, której ufasz.

Bądź w kontakcie z przyjaciółmi i bliskimi.

Miej zajęcie i pomagaj innym.

Kontroluj czas spędzany w Internecie.

• szczególnie przed snem
• wyłączaj powiadomienia z niektórych aplikacji

Ćwiczenia relaksacyjne:

Głębokie oddychanie

Usiądź lub połóż się wygodnie. Oddychaj pełną piersią do brzucha.

Szybkie rozluźnienie mięśni

Zaciśnij pięść, utrzymaj napięcie przez kilka sekund, potem rozluźnij. Zauważ różnicę.

Wyobrażenie sobie bezpiecznego miejsca

Wyobraź sobie spokojne miejsce, skup się na oddechu, pozwól napięciu odejść z każdym wydechem.

Używanie zmysłów

Zauważ: 5 rzeczy, które widzisz, 4 które słyszysz, 3 doznania dotykowe, 2 zapachy, 1 smak.

ROZWÓJ

Rozwój społeczny - zaangażuj się

Młodzieżowa Rada Miasta Wrocławia

Grupa młodych, ambitnych ludzi, którzy chcą mieć realny wpływ na przyszłość miasta.

Główne cele:

• upowszechnianie idei samorządowej
• kreowanie postaw obywatelskich wśród młodzieży
• rozwijanie samorządności uczniowskiej
• reprezentowanie młodzieży przed władzami miasta

Spotkania:

• Sesje: raz w miesiącu, otwarte dla wszystkich
• Spotkania piątkowe: każdy piątek 16:00-18:25

Adres: Młodzieżowy Dom Kultury im. Mikołaja Kopernika, ul. Kołłątaja 20, Wrocław

E-mail: mrmw[at]mdk.wroclaw.pl

Rozwój społeczny - Wrocławska Koncepcja Edukacyjna WCRS

Adres: Wrocławskie Centrum Rozwoju Społecznego, pl. Dominikański 6, Wrocław Strona: https://wke.wcrs.wroclaw.pl/

Warsztaty psychologiczne dla dzieci i młodzieży

• Kontakt: 71 77 24 947, bogumila.katkowska[at]wcrs.pl
• Tematy: praca nad emocjami, rozwiązywanie konfliktów, agresja, mocne strony, integracja, poczucie wartości, psychologia sportu, depresja, pierwsza pomoc psychologiczna

Akademia Młodych Liderów

• Kontakt: 71 77 24 903, anna.ducka[at]wcrs.pl
• Dla kogo: młodzież szkół ponadpodstawowych realizująca Kongres Młodzieży Wrocławia

Kalejdoskop myśli - spotkania literacko-filozoficzne

• Dla kogo: uczniowie szkół ponadpodstawowych
• Kontakt: 71 77 24 903, anna.ducka[at]wcrs.pl

Forum Dyskusyjne Młodzieży Wrocławia

Otwarta przestrzeń dialogu dla młodych ludzi.

Kompas Wartości

Projekt edukacyjno-społeczny dla młodzieży szkół ponadpodstawowych we współpracy z LO nr IV i Europejskim Centrum Solidarności w Gdańsku.

Przestrzeń Młodych MOST

• Adres: ul. Legnicka 21, Wrocław
• Kontakt: anna.ducka[at]wcrs.pl, 71 77 24 903
• Dla kogo: uczniowie wrocławskich szkół ponadpodstawowych
• Miejsce tworzone i zarządzane przez młodych ludzi i dla młodych ludzi.

Centra rozwoju i aktywności dzieci i młodzieży

Dla kogo: dzieci i młodzież 6-18 lat Kiedy: poniedziałek-piątek, popołudnia Koszt: bezpłatnie (z posiłkiem)

Rodzaje zajęć:

• pomoc w nauce
• zajęcia edukacyjne, profilaktyczne, ogólnorozwojowe
• zajęcia taneczno-ruchowe, artystyczne, sportowe
• imprezy okolicznościowe, wycieczki

Wybrane lokalizacje:

• Fundacja Tobiaszki - al. Kasprowicza 26
• Chrześcijańska Służba Charytatywna - ul. Oleśnicka 4
• Fundacja Ładne Historie - ul. Marii Curie-Skłodowskiej 63a
• Stowarzyszenie Wsparcie - ul. Stanisławowska 103

Klubowe Centra Aktywności Dzieci i Młodzieży 2025

Wybrane organizacje:

• Stowarzyszenie „Hallelu Jah" - ul. B. Prusa 32
• Czas Przygody - różne lokalizacje (Bulwar Ikara 19, pasaż A. Radinga 8, i inne)
• Stowarzyszenie Druga Runda - ul. Dworcowa 10, ul. Inflancka 13, ul. Sycowska 22a, ul. Wilanowska 31
• Fundacja Hobbit - pl. św. Macieja 5a

WCRS

Sport

Trenerzy osiedlowi

Dla kogo: dzieci i młodzież z Wrocławia

Co: zajęcia sportowe na boiskach osiedlowych

Kiedy: dni powszednie i soboty, włącznie z wakacjami

Koszt: bezpłatnie

Więcej informacji:

• www.trener-osiedlowy.pl
• Harmonogramy: www.trener-osiedlowy.pl/index.php/godziny-pracy

Kluby sportowe

Organizacje dla osób zainteresowanych regularną aktywnością sportową w różnych dyscyplinach na różnych poziomach zaawansowania.

Więcej informacji: www.wroclaw.pl/sport/kluby-sportowe-we-wroclawiu-mapa

WCRS

Kultura

Młodzieżowe Domy Kultury

Przestrzeń rozwoju talentów, integracji społecznej i edukacji kulturalnej.

Rodzaje zajęć:

• artystyczne (muzyka, taniec, sztuki plastyczne, teatr)
• sportowe i rekreacyjne
• naukowe i techniczne, językowe, informatyczne i medialne
• wydarzenia kulturalne, konkursy, warsztaty
• półkolonie i obozy

Lokalizacje:

Młodzieżowy Dom Kultury „Fabryczna"

• ul. Zemska 16a, Tel: 71 798 67 42
• www.mdk.wroc.pl

Młodzieżowy Dom Kultury Wrocław-Krzyki

• ul. Powstańców Śląskich 190, Tel: 71 798 67 43
• mdk[at]mdk-krzyki.pl

Młodzieżowy Dom Kultury „Śródmieście"

• ul. Stanisława Dubois 5, Tel: 71 798 67 44
• www.mdksrodmiescie.wroc.pl

Młodzieżowy Dom Kultury im. Mikołaja Kopernika

• ul. Kołłątaja 20, Tel: 71 798 68 81
• www.mdk.wroclaw.pl

Pamiętaj: sprawdź terminy zapisów na zajęcia na początku roku szkolnego.

WCRS

Rozwój pasji, spotkania

Pracownia Projektów Międzykulturowych „Zajezdnia"

• Adres: ul. Legnicka 65, Wrocław
• Telefon: 516 664 992
• E-mail: recepcja[at]tratwa.org
• Dla kogo: dzieci, młodzież, osoby starsze - społeczność lokalna osiedla Pilczyce-Kozanów-Popowice Północne

Działalność:

• centrum społeczno-kulturalno-edukacyjne
• aktywizacja do działań społecznych, kulturalnych, edukacyjnych i wolontaryjnych

Młodzieżowe miejsca spotkań w społecznościach lokalnych - UNICEF 2025

Dla kogo: młodzież (społeczność przyjmująca i nowoprzybyła)

Działania:

• przestrzenie tworzone zgodnie z ideą „młodzież dla młodzieży"
• międzykulturowe warsztaty i spotkania
• projekty młodzieżowe
• zajęcia językowo-integracyjne

Wybrane organizacje realizujące:

1. Fundacja ART JTM, Projektownia
   • ul. Gen. R. Traugutta 68, Tel: 505 754 105
2. Stowarzyszenie Grupa z Pasją
   • ul. Swojczycka 118, Tel: 501 408 931
3. Fundacja Integracji Społecznej PROM
   • ul. Ruska 46, Tel: 71 359 29 21
4. NOMADA - Stowarzyszenie na rzecz integracji społeczeństwa wielokulturowego
   • ul. Stanisława Dubois 11/13, Tel: 536 149 008

WCRS

Ważne numery alarmowe

• 112 - numer alarmowy
• 116 111 - Telefon Zaufania dla Dzieci i Młodzieży (24/7)

Sprawdzaj na bieżąco strony internetowe i profile w mediach społecznościowych organizacji - tam znajdziesz aktualne informacje o działaniach i zapisach na zajęcia.

WCRS

Słownik pojęć związanych z tematyką informatora

Przemoc i bezpieczeństwo dzieci

Agresja

Określenie zachowań prowadzących do wyrządzenia komuś/czemuś krzywdy/szkody, zadania bólu. Co charakterystyczne - siły obu stron są wyrównane. Jest zazwyczaj reakcją na frustrację i jest dostępnym dla każdego z nas, niejako automatycznym, sposobem wyrażania złości, obrony swojego interesu czy obrony swoich granic. Nie każda frustracja prowadzi do agresji, ale korelacja tych zjawisk jest silna. Zachowania agresywne najczęściej będą towarzyszyły długotrwałym i/lub "zaognionym" konfliktom. (Źródło: Fundacja Dom Pokoju)

Bullying

Znęcanie się, dręczenie. Aby mówić o tym zjawisku muszą łącznie wystąpić trzy czynniki:

1. Czynności są powtarzalne, trwają przez jakiś czas
2. Działanie lub zaniechanie jest intencjonalne (chcę komuś wyrządzić krzywdę)
3. Pomiędzy stronami istnieje dysproporcja sił

Bullying może przybierać wiele form, do najpowszechniejszych należą: agresja fizyczna, wykluczanie dziecka i wyszydzanie go oraz cyberbullying. (Źródło: Fundacja Dom Pokoju)

Cyberprzemoc (Cyberbullying)

W przypadku dzieci i młodzieży - nazywamy nią różne akty przemocy popełnione, nasilone lub wspomagane za pomocą systemów teleinformatycznych i telekomunikacyjnych, takich jak telefony komórkowe, Internet, media społecznościowe, gry komputerowe online i inne komunikatory. Do najczęściej występujących form cyberprzemocy należą nękanie, wysyłanie niechcianych wiadomości lub treści o charakterze pornograficznym, groźby i zastraszanie, kradzież danych czy publikowanie obraźliwych treści w mediach społecznościowych. (Źródło: Biuro Analiz Sejmowych, 27 stycznia 2022)

Hejt

Obrażanie, ośmieszanie czy poniżanie innych to jedna z form cyberprzemocy. Poczucie anonimowości w internecie nasila takie zachowania. Niektórzy internauci stosują pewnego rodzaju podwójne standardy, w sieci pozwalają sobie na zupełnie inne zachowania niż w bezpośrednich kontaktach. Częściowo takie zachowanie można wyjaśnić tzw. „efektem kabiny pilota". Badania (Walrave i Heirman, 2009) pokazały, że piloci bombowców w trakcie II wojny światowej bombardowali miasta, nie ponosząc przy tym kosztów emocjonalnych (w przeciwieństwie np. do żołnierzy piechoty lądowej), ponieważ nie widzieli cierpienia swoich ofiar. Podobnie jest w przypadku hejtu w sieci. Hejter nie widzi krzywdy, którą wyrządza odbiorcy, często więc nie zdaje sobie sprawy, jak bardzo raniące mogą być jej/jego słowa czy zachowania. (Źródło: https://116111.pl/czym-jest-hejt/)

Przemoc

Wbrew obiegowej opinii, wcale nie musi charakteryzować się zachowaniami agresywnymi. Może przebiegać w ciszy, bez krzyku, awantur, szturchań, chowania rzeczy etc. O ile celem w konflikcie jest przekonanie do swojej racji, w agresji - zazwyczaj obrona swego „ja", to celem działań przemocowych jest podporządkowanie i kontrola nad drugą osobą. Tu mamy zarówno nierównowagę sił demonstrującą się nierzadko w poczuciu wyższości, jak i pogardę. Ta z kolei podszyta jest obojętnością i lekceważeniem. W przemocy celem jest upokorzenie swojej ofiary, osaczenie jej i przejęcie kontroli. (Źródło: „Narzędziownik", Fundacja Dom Pokoju)

Przemoc wobec dziecka

To każde działanie lub zaniechanie, które powoduje krzywdę, cierpienie, narusza godność, zdrowie fizyczne lub psychiczne dziecka oraz hamuje jego rozwój. (Źródło: Fundacja Dajemy Dzieciom Siłę)

Przemoc fizyczna

To forma przemocy, która polega na użyciu siły fizycznej wobec drugiej osoby, naruszając jej nietykalność cielesną i powodując lub mogąca spowodować uszkodzenie ciała, ból fizyczny lub szkodę zdrowotną. Uwaga! Klaps to też przemoc. Zakaz stosowania kar cielesnych w Polsce obowiązuje od 1 sierpnia 2010 r. (Źródło: FDDS)

Przemoc psychiczna (emocjonalna)

Sytuacja, w której rodzic dziecka, opiekun lub inna osoba nie szanuje i nie odpowiada na emocjonalne potrzeby dziecka, takie jak potrzeba akceptacji, bliskości, bezpieczeństwa, przynależności, autonomii. To wyzywanie, obrażanie, poniżanie lub zastraszanie dziecka, a także porównywanie z innymi, krytykowanie, stawianie nadmiernych wymagań, odrzucanie czy wikłanie w problemy między dorosłymi (np. gdy dziecko jest świadkiem przemocy domowej). (Źródło: FDDS)

Przemoc rówieśnicza

Intencjonalne, krzywdzące zachowania ze strony rówieśników. Może mieć formę psychiczną lub fizyczną. To przede wszystkim agresja w szkole, choć jej sprawcami mogą być także rówieśnicy spoza szkoły, sąsiedzi czy rodzeństwo. Obejmuje:

• Przemoc werbalną (np. przezywanie, dogadywanie, ośmieszanie)
• Przemoc relacyjną (np. wykluczenie z grupy, ignorowanie, nastawianie innych przeciwko danej osobie)
• Przemoc fizyczną (np. pobicie, kopanie, popychanie, szarpanie)
• Przemoc materialną (np. kradzież, niszczenie przedmiotów)
• Przemoc elektroniczną (złośliwy SMS lub e-mail, wpis w serwisie społecznościowym, umieszczanie w internecie ośmieszających zdjęć lub filmów)
• Przemoc podczas randki ze strony chłopaka/dziewczyny i wykorzystanie seksualne (Źródło: Fundacja Dajemy Dzieciom Siłę)

Przemoc seksualna

Angażowanie dziecka w aktywność seksualną, bez kontaktu fizycznego (ekshibicjonizm, molestowanie słowne, skłanianie do oglądania treści pornograficznych, grooming - uwodzenie w internecie w celu nawiązania kontaktu) lub z kontaktem fizycznym, takim jak dotykanie, zmuszanie dziecka do dotykania ciała sprawcy w sposób seksualny czy stosunek seksualny. (Źródło: Fundacja Dajemy Dzieciom Siłę)

Seksting

Wysyłanie innym osobom przez internet lub telefon swoich intymnych zdjęć lub filmów. Jest to niebezpieczne zjawisko, ponieważ często takie zdjęcia i filmy są nielegalne. Poza tym raz wysłane treści mogą zostać zapisane i użyte w dowolny sposób. Często zdarza się, że trafiają w ręce niepowołanych osób i stają się narzędziem cyberprzemocy: szantażu czy zastraszania osoby, która się na nich znajduje. Mogą również zostać opublikowane publicznie bez zgody osoby, która się na nich znajduje. (Źródło: https://116111.pl/czym-jest-seksting/)

Zaniedbanie

Sytuacja, gdy rodzic/opiekun dziecka nie opiekuje się dzieckiem, nie interesuje jego zdrowiem, odżywianiem, warunkami bytowymi. Nie zapewnia odpowiednich warunków rozwoju fizycznego, poznawczego, społecznego, emocjonalnego i psychoseksualnego oraz dobrostanu dziecka, np. bezpiecznego schronienia, opieki, odżywiania, podstawowej i specjalistycznej opieki medycznej, dostępu do edukacji; porzuca lub pozostawia dziecko bez opieki. (Źródło: Fundacja Dajemy Dzieciom Siłę)

Zaniedbanie emocjonalne

Niezaspokajanie podstawowych potrzeb emocjonalnych dziecka, kluczowych dla jego prawidłowego rozwoju, takich jak uwaga, troska, wsparcie emocjonalne, zrozumienie, np. niedostateczne okazywanie uwagi dziecku, brak emocjonalnego zaangażowania w relację z dzieckiem. (Źródło: Fundacja Dajemy Dzieciom Siłę)

Zaniedbanie fizyczne

Niezaspokajanie podstawowych potrzeb fizycznych dziecka, np. zaniedbywanie opieki nad jego zdrowiem, zaniedbywanie potrzeb higienicznych, nieodpowiednie żywienie lub brak czystych ubrań. (Źródło: Fundacja Dajemy Dzieciom Siłę)

Sygnały ostrzegawcze

Zachowania dziecka, które mogą być sygnałem, że dziecko jest krzywdzone:

• Zmiany behawioralne: Wyraźna zmiana w zachowaniu dziecka: wycofanie, zobojętnienie lub nadmierne pobudzenie
• Objawy fizyczne: Siniaki, zadrapania, oparzenia, rany, częste skargi na ból brzucha, głowy czy inne dolegliwości, bez wyraźnych przyczyn medycznych
• Problemy ze snem: Koszmary senne, lęk przed zasypianiem, nocne moczenie
• Zaniedbanie higieny: Dziecko wygląda na chronicznie zmęczone i niedożywione
• Nasilony niepokój: W określonych sytuacjach, unikanie konkretnych osób lub miejsc
• Zmiany społeczne: Izolowanie się od rówieśników, brak zaufania do dorosłych, podporządkowanie się grupie lub agresja
• Nieadekwatne zainteresowania: Dziwne lub nieadekwatne do wieku zainteresowanie seksem
• Zachowania autodestrukcyjne: Samookaleczanie się, nadużywanie substancji psychoaktywnych (Źródło: Fundacja Dajemy Dzieciom Siłę)

Konflikty i relacje

Konflikt

To sytuacja, gdy dwie (lub więcej) stron od siebie zależnych, spostrzegają niemożliwe do pogodzenia różnice potrzeb, zagrożenie zasobów lub istotnych wartości i podejmują działania, żeby tę sytuację zmienić (Morton Deutsch). Ma swoje początki w niezaspokojonych potrzebach stron. Jeśli są one nienazwane, albo i nieuświadomione, nie udaje się ich wyjaśnić a sytuacja staje się zapętlona. Rozwiązanie konfliktu stanowi więc zmianę sytuacji zastanej. Zmiana jest jedną z wartości, jakie daje nam sytuacja konfliktowa, choć początkowo emocje, które towarzyszą niezaspokojonym potrzebom, nie pozwalają tej wartości dostrzec. (Źródło: "Narzędziownik". Fundacja Dom Pokoju)

Wsparcie i interwencje

Interwencja kryzysowa

Krótkie i doraźne działanie podejmowane w celu wsparcia osób w sytuacjach kryzysowych. Celem interwencji jest przywrócenie równowagi psychicznej, udzielenie pomocy osobom odzyskać umiejętność radzenia sobie z problemem, oraz zapobieganie dalszym konsekwencjom kryzysu.

Osoba w sytuacji kryzysowej

Osoba doświadczająca wydarzenia życiowego, które stanowi dla niej zagrożenie i przekracza jej dotychczasowe umiejętności radzenia sobie z trudnościami. Osoba ta przeżywa stres, lęk i poczucie zagrożenia.

Wsparcie kryzysowe

Pomoc udzielana osobom znajdującym się w stanie kryzysu. Może obejmować pomoc psychologiczną, prawną, socjalną, a także materialną, w zależności od potrzeb osoby doświadczającej kryzysu.

Zgłoszenie sytuacji kryzysowej

Informowanie odpowiednich służb (np. nauczycieli, psychologów, policji) o zagrożeniu zdrowia, życia lub dobrostanu osoby znajdującej się w kryzysie. Może to dotyczyć różnych rodzajów przemocy, wypadków, innych nagłych zdarzeń.

Zdrowie psychiczne

Pomoc psychologiczna

Wsparcie udzielane osobom, które przeżywają trudności emocjonalne lub psychiczne, problemy w relacjach, kryzysy życiowe lub zaburzenia psychiczne. Może obejmować rozmowy terapeutyczne, porady, interwencje mające na celu poprawę samopoczucia oraz pomoc w odzyskaniu równowagi psychicznej.

MHPSS (Mental Health and Psychosocial Support)

Zdrowie psychiczne i wsparcie psychospołeczne. Jest to termin oznaczający wszelkie działania mające na celu ochronę i promowanie dobrostanu psychicznego oraz zapobieganie i leczenie chorób psychicznych, szczególnie w sytuacjach kryzysowych. MHPSS obejmuje szeroki zakres interwencji, od prostych działań wspierających, takich jak rozmowa i pomoc w zaspokajaniu podstawowych potrzeb, po bardziej specjalistyczne formy terapii i wsparcia.

PTSM (Pourazowy zespół stresu - trauma)

To polska nazwa dla PTSD (Post-Traumatic Stress Disorder), czyli zespołu stresu pourazowego. PTSM to specyficzne zaburzenie psychiczne rozwijające się w odpowiedzi na doświadczenie lub bycie świadkiem zdarzenia traumatycznego, charakteryzujące się określonym zespołem objawów utrzymujących się przez co najmniej miesiąc i znacząco wpływających na funkcjonowanie życiowe. PTSM może współwystępować z innymi zaburzeniami psychicznymi, takimi jak depresja, zaburzenia lękowe czy uzależnienia, co dodatkowo komplikuje obraz kliniczny i wymaga kompleksowego podejścia terapeutycznego.

Telefon Zaufania

Linia telefoniczna, na którą można dzwonić anonimowo, aby uzyskać pomoc lub porady w sytuacjach kryzysowych. Przykładem jest Telefon Zaufania dla Dzieci i Młodzieży (116 111), który oferuje wsparcie w trudnych sytuacjach emocjonalnych i życiowych.

Trauma

To silny uraz psychiczny spowodowany przez wydarzenie lub serię wydarzeń, które naruszają poczucie bezpieczeństwa i dobrostan psychiczny jednostki. Najczęściej wiąże się z doświadczeniami zagrażającymi życiu lub zdrowiu, a także z byciem świadkiem takich wydarzeń. Trauma może prowadzić do długotrwałych zmian w funkcjonowaniu psychicznym i emocjonalnym, a także do wystąpienia objawów takich jak zespół stresu pourazowego (PTSD), lęk, depresja i inne zaburzenia psychiczne.

Uzależnienia behawioralne

To zaburzenia charakteryzujące się kompulsywnym, powtarzalnym angażowaniem się w określone zachowania lub czynności, które pierwotnie mogą przynosić przyjemność lub ulgę, ale z czasem prowadzą do znaczących problemów w funkcjonowaniu życiowym.

Kluczowe cechy uzależnień behawioralnych:

• Utrata kontroli - niemożność ograniczenia lub zaprzestania danego zachowania pomimo świadomości negatywnych konsekwencji
• Kompulsywność - silny, trudny do opanowania przymus wykonywania danej czynności, często wbrew własnej woli
• Tolerancja - potrzeba zwiększania intensywności, częstotliwości lub czasu poświęcanego na dane zachowanie, aby osiągnąć podobny poziom satysfakcji
• Objawy odstawienia - dyskomfort psychiczny lub fizyczny (niepokój, drażliwość, przygnębienie) przy próbach zaprzestania zachowania
• Negatywne konsekwencje - pogorszenie funkcjonowania w sferze osobistej, zawodowej, społecznej lub finansowej, które osoba ignoruje lub bagatelizuje
• Preokupacja - nadmierne skupienie myśli na danej aktywności, planowanie kolejnych „sesji" lub rozpamiętywanie poprzednich

Najczęstsze typy uzależnień behawioralnych:

• Hazard patologiczny (jedyne oficjalnie uznane w klasyfikacjach medycznych)
• Uzależnienie od internetu/gier komputerowych
• Uzależnienie od zakupów
• Uzależnienie od seksu
• Uzależnienie od pracy
• Uzależnienie od ćwiczeń fizycznych

Takie wyrażenie opisuje konkretną sytuację, w której osoba może potrzebować wsparcia i leczenia. Jednocześnie podkreśla, że kryzys to tylko jedna z wielu cech tej osoby, a nie cała jej tożsamość. Co istotne, nie definiujemy tożsamości osoby przez stan, w którym się znajduje.

Zdrowie psychiczne

To stan dynamicznej równowagi między różnymi aspektami funkcjonowania człowieka, charakteryzujący się zdolnością do:

• Adaptacji i radzenia sobie - umiejętność elastycznego reagowania na wyzwania życiowe, stres i zmiany bez utraty podstawowego poczucia stabilności
• Samoświadomości i akceptacji - realistyczne postrzeganie siebie, swoich mocnych i słabych stron, wraz z podstawową akceptacją własnej osoby
• Tworzenia i utrzymywania relacji - zdolność do nawiązywania satysfakcjonujących więzi z innymi ludźmi, komunikowania się i funkcjonowania w grupach społecznych
• Przeżywania pełni emocji - umiejętność odczuwania, rozpoznawania i wyrażania różnych emocji w sposób proporcjonalny do sytuacji, bez ich tłumienia czy nadmiernej intensyfikacji
• Realizacji potencjału - możliwość wykorzystywania swoich zdolności, podejmowania decyzji zgodnych z własnymi wartościami i dążenia do celów życiowych
• Znajdowania sensu - zdolność do nadawania znaczenia własnym doświadczeniom i poczucie, że życie ma wartość i kierunek

Zdrowie psychiczne nie oznacza braku trudności czy cierpienia - to raczej posiadanie zasobów wewnętrznych i zewnętrznych pozwalających na konstruktywne radzenie sobie z naturalnymi wyzwaniami życia. Jest to proces ciągły, a nie stały stan, który może się zmieniać w zależności od okoliczności życiowych i etapu rozwoju.

Dialog międzykulturowy

Adaptacja

Dostosowanie się do nowych warunków, sytuacji, życia w nowym miejscu. Adaptacja jest procesem długotrwałym, można ją jednak wspierać poprzez liczne działania integracyjne.

Integracja

Proces dwustronny wzajemnego dopasowywania się różnych grup. Polega na tym, że przybysze zdobywają umiejętność funkcjonowania w nowych realiach, a z drugiej strony społeczność przyjmująca uczy się funkcjonować w społeczeństwie, w którym obecne są osoby o innej kulturze, wyznaniu, narodowości czy kolorze skóry. Integracja międzykulturowa wynik dwukierunkowego procesu polegającego na skutecznym, pozytywnym i zrównoważonym zarządzaniu różnorodnością, na podstawie wzajemnego i symetrycznego uznania, w ramach nadrzędnych ram praw człowieka. (Źródło: ICC, Rada Europy)

Międzykulturowość

To koncepcja odnosząca się do interakcji, dialogu i wzajemnego oddziaływania między różnymi kulturami, grupami etnicznymi czy społecznościami. Jest to dynamiczny proces prowadzący do wzajemnego poznania, zrozumienia i wzbogacania się kultur bez dominacji jednej nad drugą.

Kluczowe cechy międzykulturowości:

• Wymiana i interakcja - Aktywna komunikacja i wymiana doświadczeń między przedstawicielami różnych kultur, która prowadzi do wzajemnego uczenia się
• Równość i szacunek - Uznanie równej wartości wszystkich kultur i tradycji, bez hierarchizowania ich czy oceniania jako lepsze lub gorsze
• Wzajemne przenikanie się - twórcze łączenie elementów różnych kultur, prowadzące do powstawania nowych wartości i praktyk kulturowych
• Dialog - otwarty i szczery dialog między przedstawicielami różnych kultur, oparty na wzajemnym szacunku i chęci zrozumienia
• Transformacja - transformacyjny charakter interakcji międzykulturowych, które mogą prowadzić do zmiany perspektywy i wzbogacenia tożsamości jednostek i grup

Migranci

Agenda ONZ, Międzynarodowa Organizacja do spraw Migracji (IOM) definiuje „migranta", jako osobę fizyczną, która przebywała w obcym kraju przez ponad rok, niezależnie od przyczyn, dobrowolnych lub mimowolnych oraz środków, regularnych lub nieregularnych, wykorzystanych do migracji. Zgodnie z taką definicją osoby podróżujące krócej, jako turyści i przedsiębiorcy nie byliby uznawani za migrantów. Jednak w powszechnym stosowaniu definicja ta obejmuje także pewne rodzaje migrantów krótkoterminowych, takich jak sezonowi pracownicy rolni, którzy podróżują na krótkie okresy, aby pracować przy sadzeniu lub zbieraniu produktów rolnych. (Źródło: ICC, Rada Europy)

Migrant o nieuregulowanym statusie

To cudzoziemiec, który wjeżdża do kraju lub przebywa w tym kraju bez odpowiednich dokumentów. Pojęcie to obejmuje między innymi: osobę (a) która nie ma właściwych dokumentów umożliwiających wjazd do kraju, ale udaje się jej potajemnie wjechać, (b) która wjeżdża do kraju lub przebywa w nim na podstawie fałszywych dokumentów, (c) która wjeżdża na podstawie właściwych dokumentów, ale zostaje powyżej dozwolonego terminu lub w inny sposób narusza zasady wjazdu i pozostaje w danym kraju bez zezwolenia. (Źródło: ICC, Rada Europy)

Mniejszość

Rozpatrywany w szerszym znaczeniu, tj. nieodnoszący się wyłącznie do mniejszości narodowych chronionych na mocy Konwencji ramowej Rady Europy o ochronie mniejszości narodowych, grupa, która jest pod względem liczbowym mniejsza od reszty populacji państwa i nie zajmuje dominującej pozycji. (Źródło: ICC, Rada Europy)

W Polsce status mniejszości narodowych lub etnicznych nadaje się na podstawie ustawy, która określa prawa i obowiązki tych grup.

Mniejszości narodowe w Polsce: Białorusini, Czesi, Litwini, Niemcy, Ormianie, Rosjanie, Słowacy, Ukraińcy, Żydzi.

Mniejszości etniczne: Karaimi, Łemkowie, Romowie, Tatarzy.

Uchodźca

Osoba, która została zmuszona do opuszczenia swojego kraju z powodu prześladowań, wojny lub przemocy. Uchodźca ma uzasadnione obawy przed prześladowaniem z powodu rasy, religii, narodowości, poglądów politycznych lub przynależności do określonej grupy społecznej. Najprawdopodobniej nie może wrócić do domu lub boi się to zrobić. (Źródło: ICC, Rada Europy)

Zaleta różnorodności (diversity advantage)

Zaleta różnorodności jest zarówno koncepcją, jak i podejściem. Zakłada, że różnorodność może być źródłem innowacji, przynosząc cenne korzyści organizacjom, społecznościom i przedsiębiorstwom, jeśli jest kompetentnie zarządzana w duchu włączania. Zaleta różnorodności jest również wynikiem polityk, które odblokowują potencjał różnorodności, jednocześnie minimalizując zagrożenia związane z migracją ludzi i różnorodnością kulturową. (Źródło: ICC, Rada Europy)

Osoba z doświadczeniem migracji

Zgodnie z konwencjami genewskimi uchodźcą lub uchodźczynią nazywamy osobę, która ma obywatelstwo danego kraju, ale przebywa poza nim i nie chce do niego powrócić. Decyzja jest konsekwencją uzasadnionej obawy przed prześladowaniem ze względu na rasę, religię, narodowość, przynależność do określonej grupy społecznej lub poglądy polityczne. Doświadczenie przymusowej migracji nie jest jedynym doświadczeniem osób, które opuściły swój kraj w poszukiwaniu bezpieczeństwa. Pierwszy jest człowiek (osoba), a dopiero później jego doświadczenie, przynależność czy cecha.

Osoba w drodze

Określenie podkreślające proces, tymczasowość migracji.

Rom, Romni, Romowie

Określenia wywodzą się z języka romskiego i w odróżnieniu od słowa "Cyganie" są własnymi nazwami etnicznymi - endoetnonimami. W języku romskim Rom znaczy "człowiek", "mężczyzna".

Ludność rdzenna

„Ludność rdzenna", „rdzenni mieszkańcy", "rdzenna społeczność" - osoby zamieszkujące Amerykę Północną i Południową.

Język inkluzywny (włączający)

Osoby z niepełnosprawnościami

Osoba chorująca na...

Wskazujemy, że osoba jest w określonym stanie fizycznym i/lub psychicznym. Choroba to tylko jedna z jej cech / sytuacji, w których się znajduje. Jeśli masz wątpliwość jak powiedzieć - po prostu zapytaj :)

Głuchy_a/głuchy_a

Zapis Głuchy_a, wielką literą, rozumiemy jako identyfikowanie się z Kulturą Głuchych. Zapis z małej litery - głuchy_a - oznacza osobę z poważnym deficytem słuchu. Jeśli nie wiesz jak napisać, dowiedz się od samej osoby, jak chce, aby ją opisywać.

Osoba korzystająca z wózka

Takie sformułowanie akcentuje podmiotowość osoby, a wózek - również na poziomie komunikatu - pozostaje jedynie narzędziem, które umożliwia jej poruszanie się.

Osoba neuroróżnorodna

Takie sformułowanie pozwala nam przyjąć, że ludzie różnią się sposobami postrzegania świata. Koncentrujemy się na różnicach między osobami, a nie na ich deficytach.

Osoba niewidoma / osoba z niepełnosprawnością wzroku

Te określenia obiektywnie opisują stan danej osoby.

Osoba z niepełnosprawnością (intelektualną, ruchową…)

Takie sformułowanie podkreśla podmiotowość danej osoby. Niepełnosprawność jej nie definiuje, a stanowi jedną z wielu jej cech.

Inne pojęcia inkluzywne

Osoba niedobraczna / początkująca

Brak doświadczenia nie jest skorelowany z wiekiem.

Osoba starsza

Bezpieczne i nie stygmatyzujące określenie dla osób, które osiągnęły już dany wiek: wg ustawy to osoba kojarzona z wiekiem 60+, a potocznie używane najczęściej w stosunku do osób 70+.

Feminatywy (lub feminatywa)

Nazwy żeńskie, rzeczowniki w formie żeńskiej, utworzone od formy męskiej poprzez dodanie odpowiedniego formantu feminatywnego zwanego potocznie "żeńską końcówką". Feminatywy nazywają kobiety ze względu na przysługujący im tytuł, pełnioną funkcję, zajmowane stanowisko oraz wykonywany zawód, a także ze względu na przynależność narodową, pochodzenie, wyznanie, przekonania, właściwości psychiczne i fizyczne, wykonywane czynności itp.

Inkluzja

Włączenie, włączanie osób z grup doświadczających nierównego traktowania do funkcjonowania w organizacji lub grupie w sposób zapewniający im uczestnictwo na równych zasadach, wpływ i wybór w tworzeniu kultury organizacyjnej, przy zachowaniu poczucia bezpieczeństwa psychologicznego.