Natalia Gorbaniewska
Rosyjska poetka, dziennikarka, tłumaczka literatury polskiej znana była jako bojowniczka o wolność i prawa człowieka. W sierpniu 1968 z trzymiesięcznym synkiem w wózku poszła na pl. Czerwony w Moskwie. Pod materacyk włożyła własnoręcznie zrobione transparenty z napisami po czesku: "Niech żyje wolna i niepodległa Czechosłowacja" i "Za waszą i naszą wolność". O godz. 12 dołączyło do niej jeszcze siedem osób, usiedli na wale koło miejsca straceń i rozwinęli transparenty. Demonstrowali przeciwko interwencji wojsk układu warszawskiego w Czechosłowacji. Demonstrację KGB spacyfikowało w ciągu kilku minut - protestujących pobili i zapakowali do milicyjnych samochodów. Natalii Gorbaniewskiej nie aresztowano od razu - sowiecka władza czekała, aż podrośnie jej synek. Zamknęli ją dopiero w wigilię 1969 roku. Czekając na nieuchronne aresztowanie, zdążyła przygotować "Dwunastą w południe" - dokument o demonstracji na pl. Czerwonym i procesach jej uczestników. Książkę wydała po raz pierwszy w Polsce wrocławska Oficyna Wydawnicza ATUT.
Gorbaniewska po aresztowaniu trafiła do więzienia, a później do szpitala psychiatrycznego w Kazaniu, gdzie przez dwa lata faszerowaną ją lekami psychotropowymi. W końcu wypchnięto ją na emigrację - od 1976 roku mieszka w Paryżu.
Postać bojowniczki, wydającej w ZSRR nielegalny biuletyn "Kronika Wydarzeń Bieżących", przysłoniła Gorbaniewską - poetkę, której pierwszymi wierszami zachwyciła się Anna Achmatowa. Poetka była też wybitną tłumaczką polskiej literatury na rosyjski: tłumaczyła Herlinga-Grudzińskiego, Hłaskę, Konwickiego, Norwida, Baczyńskiego, Miłosza. Za przekłady literatury polskiej została nagrodzona w 1992 roku przez polski Pen Club. Była też laureatką Nagrody im. Jerzego Giedroycia. W roku 2005 przyjęła polskie obywatelstwo.
Polskiego, jak opowiadała, nauczyła się biernie czytając "Przekrój". Po polsku mówić zaczęła dopiero po kolejnych dziesięciu latach dzięki płytom z piosenkami Ewy Demarczyk. Od 2006 roku Natalia Gorbaniewska była przewodniczącą jury wrocławskiej Literackiej Nagrody Europy Środkowej Angelus. Zawsze, gdy wręczała nagrodę autorowi zza dawnej „żelaznej kurtyny” nie kryła wzruszenia, była dumna, że w Europie Środkowej pisze się dobrą literaturę. Jeszcze w październiku ze łzami w oczach gratulowała nagrody Oksanie Zabużko z Ukrainy.
