Paul Stein - biografia najstarszego brata Edyty Stein
Paul Stein urodził się w 1872 roku w Glewitz (Gliwice) jako najstarsze dziecko Siegfrieda i Augusty Stein. W młodości chorował długo na szkarlatynę i po przebyciu choroby nie był już tym samym zdolnym i pełnym energii chłopcem, nie potrafił rozwinąć swoich uzdolnień, stał się nieśmiały, cichy i zamknięty.
Celem polepszenia bytu materialnego rodzice przeprowadzili się najpierw w rodzinne strony matki do Lublińca, a następnie w 1890 roku do Wrocławia, gdzie Paul dokończył swoją edukację gimnazjalną. Jednak pomimo zdanej matury nigdy nie zdobył wyższego wykształcenia. Gdy w 1893 roku zmarł nagle jego ojciec, Paul miał wówczas 21 lat i w jego zadaniem stała się pomoc matce, a studia nie były w zasięgu możliwości finansowych rodziny.
Najstarszy syn Steinów określany był przez Edytę, jego siostrę, jako mól książkowy. Stąd, skoro nie mógł studiować, jego jedyną opcją realizacji była praktyka w księgarni, dzięki czemu też dochód rodziny był wyższy. Tam nie pracował długo, ponieważ matka zaczęła potrzebować pomocy w firmie handlującej drzewem. Przez pewien czas zajmował się tam księgowością. Po ślubie zaczął pracę w Schlesische Handelsbank (pol. Śląskim Banku Handlowym), który był jego ostatnim miejscem zarobku. Nigdy nie zrobił jednak kariery zawodowej.
Niestety jego matka nie akceptowała wybranki jego serca – Gertrudy Werther (1872-1943). Ze względu na brak zgody Augusty, Paul zaręczył się potajemnie, a jego długie narzeczeństwo skończyło się ucieczką do narzeczonej do Berlina. Przysporzył w ten sposób sporo troski matce, z którą był mocno związany i której zdanie brał pod uwagę w wielu kwestiach. W 1901 roku pojednał się z rodziną i 10 września wziął ślub z Gertrudą, który był celebrowany w najbliższym rodzinnym gronie.
Z Gertrudą miał dwójkę dzieci: Gerharda (26.02.1902-1987) i Haralda (1905-1907). Młodszy z synów zmarł na szkarlatynę. Babcia Augusta ukochała mocno swojego pierwszego wnuka, toteż Gerhard często odwiedzał jej dom, tu przechodził wszystkie dziecięce choroby. Zresztą nie tylko on lubił odwiedzać to miejsce. Paul przez dziesiątki lat po ślubie przychodził w piątkowy wieczór, aby świętować rozpoczęcie szabatu. Od 1901 roku zamieszkiwał wraz z małżonką we Wrocławiu na ulicy Yorckstraße 16 (obecnie ul. Jemiołowa). Gertruda prowadziła zakład kosmetyczny i udzielała lekcji muzyki. Oboje cenili muzykę i często organizowali koncerty w domu. Paul jeszcze mieszkając w rodzinnym domu śpiewał dla obopólnej radości małej Edycie piosenki ludowe i studenckie, nosząc ją przy tym na rękach.
Gdy wybuchła I wojna światowa Paul miał 42 lata i został uznany za niezdolnego do wojska, przez co nie wysłano go na front. W 1933 roku, przeszedł na przedwczesną emeryturę. Od tego momentu Paul mógł oddawać się w pełni swoim zainteresowaniom muzyce, literaturze i wędrowaniu. Niedługo potem jego syn, Gerhard, emigrował do Stanów Zjednoczonych, zza oceanu starał się zdobyć pozwolenia na emigrację rodziców. Niestety jego działania nie przynosiły większych efektów, jednak ponawiał on próby tak długo, jak było to tylko możliwe. Paul i Gertruda oczekiwali, w kolejce do emigracji z numerami 082095/082096.
Po dojściu do władzy nazistów, Paul z rodziną żyli biednie, choć cały czas aktywnie. Oboje zajmowali się opieką nad Evą Stein, niepełnosprawną umysłowo córką Arno Steina, który emigrował do Stanów Zjednoczonych. Eva nie mogła uzyskać pozwolenia na emigrację od władz amerykańskich, ponieważ „była niezdolna do pracy”. Choć ich mieszkanie było niewielkie, a dodatkowe trudności sprawiała im obecność innej, nie-żydowskiej, lokatorki w domu, zwanej Muttel Nofke, Eva zamieszkała z nimi i nie zrezygnowali z opieki nad bratanicą.
W tej trudnej i niepewnej sytuacji Paul wraz z małżonką prowadzili korespondencję z rodziną, która była tak w kraju, jak i na emigracji. Nawet po 1941 roku, kiedy to zerwano działalność pocztową pomiędzy Rzeszą, a Stanami Zjednoczonymi, to rodzina starała się utrzymywać kontakt poprzez przyjaciela w Szwajcarii – doktora Goldsteina. Tenże wspierał ich także sporadycznie paczkami z żywnością.
27 lipca 1942 roku Paul i Gertruda Stein zostali deportowani do obozu koncentracyjnego w Theresienstadt (Terezin) w transporcie o numerze 1099. Prawdopodobnie wiedzieli o tym z pewnym wyprzedzeniem, gdyż jeszcze 17 lipca Paul w ostatnim ze swoich listów wspomniał, że mają się przeprowadzić do Theresienstadt. Gertruda zmarła 18 marca 1943 roku, a Paul pod koniec kwietnia 1943 roku.
