Naukowcy z Łukasiewicz – PORT na wrocławskich Praczach Odrzańskich podjęli się znalezienia skuteczniejszych terapii na nowotwory i choroby układu nerwowego. I zdobyli na to 15 mln euro we flagowym programie Unii Europejskiej wspierającym rozwój doskonałości naukowej. Dopiero wystartowali z projektem, a już obiecują, że świat usłyszy o jego efektach. I o Wrocławiu.
W ramach konkursu Teaming for Excellence Horyzontu Europa komisja dostała 135 wniosków z najlepszych europejskich ośrodków naukowych. Pierwszą selekcję przeszło 35, a ostatecznie finansowanie dostało tylko 13 projektów, w tym aż trzy z Polski.
Jednym z nich jest właśnie wrocławski P4Health, który tworzą naukowcy: dr hab. Witold Konopka (kierownik projektu), dr hab. Patrycja Gazińska, dr Michał Ślęzak, dr hab. Grzegorz Chodaczek, dr Agnieszka Krzyżosiak, dr Michał Malewicz i project managerka Anna Nosal.
Dlaczego P4Health?
P jak PORT – czyli instytut badawczy, w którym projekt będzie realizowany, 4 to zarówno four (cztery), jak i for (dla), bo po angielsku oba te słowa czyta się tak samo – wskazuje cztery ważne dla zdrowia (tu kolejny człon nazwy – health) obszary medycyny. Są to:
preventive – prewencja – zapobieganie chorobom, np. przez szczepienia czy badania przesiewowe,
personalized – personalizacja – czyli inaczej: precyzyjne dopasowanie terapii do schorzenia występującego u danego pacjenta, bo każdy z nas jest inny i choruje inaczej,
participatory – partycypacja – pacjent, lekarz i naukowiec uczestniczą w procesie leczenia jako pełnoprawni partnerzy.
- Chcemy wyznaczyć standardy, dzięki którym lekarze będą mogli i potrafili wybrać odpowiednią terapię dla indywidualnych pacjentów - wyjaśnia dr hab. Witold Konopka.
18 lutego 2025 roku Łukasiewicz – PORT oficjalnie zainaugurował P4Health wspólnie z przedstawicielami partnerów powołanego konsorcjum: CERBM w Strasburgu (Francja) i King’s College w Londynie.
P4Health ma być początkiem przejścia z dotychczasowego modelu leczenia pacjentów, w którym stosuje się jeden lek dla wszystkich, właśnie do medycyny predyktywnej, prewencyjnej, personalizowanej i partycypacyjnej. Pomoże w tym łączenie badań klinicznych z badaniami podstawowymi: próbki materiałów biologicznych otrzymywane ze szpitala będą opracowywane za pomocą narzędzi badawczych.
Trzeba stworzyć biobank
Informacje uzyskane w tym procesie umożliwią dopasowanie indywidualnego leczenia do pacjenta i w efekcie trafią z powrotem do lekarza prowadzącego, który zaaplikuje je swojemu pacjentowi. Żeby jednak tak się stało trzeba m.in. stworzyć biobank, czyli kolekcję materiału biologicznego takiego jak: komórki, tkanki, płyny ustrojowe (w tym krew) chorych pacjentów, uzupełnioną o historię choroby i wnioski z badań nad nimi oraz dostępną (bez danych osobowych) dla wszystkich badaczy na całym świecie.
Projekt P4Health
Zaczęli nową erę w medycynie precyzyjnej
Projekt P4Heath, którego pełna nazwa to: Centrum Doskonałości w Zakresie Precyzyjnego Fenotypowania i BioBankowania Danych, koordynowane przez Sieć Badawczą Łukasiewicz – PORT we Wrocławiu, został podzielony na pięć platform technologicznych łączących badania kliniczne, technologię, bioanalizę i inżynierię komórkową.
Clinical and Biobanking Platform, lider: dr hab. Patrycja Gazińska. Tutaj trafią próbki z placówek klinicznych, które będą następnie analizowane w ramach kolejnych platform z wykorzystaniem wszystkich dostępnych technologii. Pierwsza platforma umożliwi gromadzenie próbek biologicznych od pacjentów i informacji pozyskanych podczas analiz.
Spatial and Computational Pathology Platform, lider: dr hab. Patrycja Gazińska. Platforma skupi się na analizie zmian chorobowych w zebranych tkankach, łącząc technologię przestrzenną i obliczeniową do precyzyjnego określania mechanizmów chorób.
Bioanalytics Platform, lider: dr hab. Witold Konopka. Tu opracowany zostanie spersonalizowany profil biomedyczny choroby. Platforma skoncentruje się głównie na genomice, proteomice i metabolomice, tj. na badaniu zmian w materiale genetycznym i białkowych produktach genów oraz metabolitach – cząstkach powstałych w wyniku procesów metabolicznych – w odpowiedzi na różne czynniki.
Functional Validation in Disease Models Platform, lider: dr Agnieszka Krzyżosiak. Platforma przeprowadzi testy funkcjonalne w stworzonych wcześniej modelach chorób odzwierciedlających biologię pacjenta.
Cell Engineering and Cell-based Therapies Platform, lider: dr hab. Grzegorz Chodaczek. Tu naukowcy, korzystając z inżynierii komórkowej, dobiorą odpowiednią terapię „skrojoną na miarę”, między innymi rozwijając immunoterapię.
Pisanie wniosku P4Health koordynował dr Malewicz: - Zaczęliśmy kilka lat temu od mniejszego, wspólnego projektu w ramach konkursu Twinning i przeszliśmy do znacznie bardziej złożonego grantu, który właśnie rozpoczynamy. Ale to nie koniec, bo chcemy się dalej rozwijać i w przyszłości stać się częścią międzynarodowego hubu doskonałości - mówi Malewicz.
Naukowcy biorący udział w projekcie przyjechali do Wrocławia z różnych ośrodków badawczych m.in. w Wielkiej Brytanii, Szwecji i Stanach Zjednoczonych, żeby właśnie tutaj zacząć nową erę w medycynie precyzyjnej.
