- Niewiele zachowało się prac żydowskich artystów tworzących w trudnych latach, na początku ubiegłego wieku – mówi dr Maciej Łagiewski, dyrektor Muzeum Miejskiego. – We Wrocławiu tworzył właśnie Heinrich Tischler, malarz, architekt, projektant, dizajner, grafik. Trudno określić za kogo właściwie sam się uważał, bo co roku pojawia się pod innym mianem w książce adresowej.
Wystawa „Sztuka prześladowana. Heinrich Tischler i jego wrocławskie środowisko” to pierwsza w Polsce prezentacja prac artystów żydowskich międzywojennego Wrocławia. Prace pochodzą ze zbiorów Muzeum Śląskiego w Gorlitz. Obok dzieł Tischlera zobaczymy też prace Isidora Aschheima, Käte Ephraim-Marcus, Emmi Pick, Jechiela Schulsingera.
- Heinrich Tischler był wyjątkową postacią – podkreśla dr Łagiewski. – Studiował na wrocławskiej Akademii Sztuk Pięknych, ale naukę przerwała mu I wojna światowa. Refleksje i traumy tego doświadczenia znalazły odbicie w jego twórczości – dodaje. – Po wojnie rozwinął ożywioną działalność właśnie jako grafik, architekt i malarz. Zmarł w 1938 roku na skutek zakażenia po miesięcznym pobycie w obozie koncentracyjnym w Buchenwaldzie. Żona Tischlera Else uratowała jego prace uciekając z synami do Londynu. Dzięki temu ocalała spora część jego dorobku w przeciwieństwie do innych żydowskich twórców.
W latach 30. ubiegłego wieku w Niemczech rosła nagonka na żydowskich twórców. Wykluczani byli z Izby Kultury Rzeszy, a ich twórczość uznawano za „twórczość zwyrodniałą”. Usuwano ją z publicznych muzeów, niszczono w pracowniach. Większość prac do dzisiaj uważa się za zaginioną, a o życiu i twórczości wielu artystów do tej pory niewiele wiadomo.
- Autorka tej wystawy dr Johanna Brade przez wiele lat pracowała nad katalogiem, który stał się monograficznym opracowaniem tematu żydowskich artystów, dziełem przywracającym pamięć o nich – mówi dr Łagiewski.
Tischler i inni
Na wystawie zobaczymy obrazy, litografie, rysunki i gwasze Tischlera. Artysta urodził się w 1892 roku w Kędzierzynie-Koźlu. W 1910 roku rozpoczął studia w Królewskiej Szkole Sztuki i Rzemiosła Artystycznego we Wrocławiu. W trakcie I wojny światowej służył jako żołnierz. Pierwsze sukcesy, jako artysta odnosił już w latach 20. XX wieku wystawiając swoje prace w Berlinie m.in. na wystawach Wolnej Secesji. W 1925 roku otworzył wspólnie z Isidorem Aschheimem szkołę malarstwa we Wrocławiu, rok później rozpoczął intensywną działalność architektoniczną.
Zaprojektował m.in. wystrój wnętrz domu handlowego Petersdorff we Wrocławiu (obecnie Kameleon), a także wiele witryn sklepowych i wnętrz prywatnych. Wspaniałe, modernistyczne wnętrza jego autorstwa możemy zobaczyć na zdjęciach prezentowanych na ekranie. To jeden z najciekawszych elementów tej wystawy.
Tischler od 1930 roku należał do Niemieckiego Związku Twórczego (Deutscher Werkbund), który miał znaczący wpływ na rozwój idei architektury modernistycznej. W 1931 roku po raz ostatni eksponował swoje prace na wystawie indywidualnej we Wrocławiu. Wkrótce został skreślony z listy członków Izby Sztuk Pięknych Rzeszy.
W 1936 roku zrealizował ostatnie zlecenie budowlane, prowadząc jednocześnie działalność, jako nauczyciel rysunku. Tuż po „Nocy Kryształowej”, 11 listopada 1938 roku został aresztowany i deportowany do obozu koncentracyjnego w Buchenwaldzie. W wyniku starań rodziny zwolniono go miesiąc później, jednak z powodu odniesionych w trakcie pobytu w obozie obrażeń i wyniszczenia organizmu, zmarł 16 grudnia 1938 roku we Wrocławiu. Został pochowany na Nowym Cmentarzu Żydowskim przy ul. Lotniczej.
Portret Wrocławia
W pracach Heinricha Tischlera, podobnie jak w całym jego pokoleniu odbija się traumatyczne doświadczenie I wojny światowej. Artyści zwrócili się w stronę wyrazistego ekspresjonizmu, nie unikali też nowoczesnych prądów w sztuce. Wyraźnie rozpoznawalne są w ich pracach wpływy nowoczesnego malarstwa francuskiego czy nurtu zwanego „nową rzeczowością” (niem. Neue Sachlichkeit). Malowali pejzaże, akty, sceny uliczne, autoportrety oraz portrety bliskich.
Wystawa: Sztuka prześladowana. Heinrich Tischler
Wystawa / Dla seniorów / Dla wszystkich / ESK / Sztuki wizualneOddział Muzeum Miejskiego - Pałac Królewski
Sam Tischler szkicował też fizjonomie oraz sceny rodzajowe. Szczególnie interesowało go codzienne życie wrocławskiej ulicy. Na jego obrazach oglądamy furmanów, służące, rzemieślników, robotników, domokrążców i imigrantów z Europy Wschodniej. Artysta tworzył w ten sposób tajemniczy, a zarazem charakterystyczny portret Wrocławia – miejsca, w którym krzyżowały się światy Zachodu i Wschodu.
Z upływem lat zarówno jego prace jak i innych twórców coraz częściej odzwierciedlały problematykę egzystencji artystów żydowskiego pochodzenia w okresie międzywojennym, którzy stali się wówczas ofiarami politycznej i artystycznej dyktatury. Ekspresyjne i dramatyczne w wyrazie grafiki oraz obrazy odzwierciedlają ich wewnętrzny strach i niepewność jutra. Artysta w akcie niezgody na politykę III Rzeszy inicjały, którymi sygnował swoje prace, wystylizował na litery żydowskiego alfabetu, by w ten sposób podkreślić swoje żydowskie pochodzenie i wspólnotę z innymi prześladowanymi twórcami.
Wystawa czynna od 20 marca do 31 lipca 2016 roku. Bilety wystawa płatna: bilet normalny 15 zł., bilet ulgowy 10 zł.
Galeria
Kliknij na zdjęcie aby powiększyć