Po odzyskaniu niepodległości w 1918 r. młode państwo, jakim była wówczas Polska, nie miało pieniędzy na programy mieszkaniowe, a sytuacja wielu niezbyt bogatych rodzin była tragiczna. Mieszkano w niszczejących kamienicach, ciemnych, wilgotnych suterenach. Ciśnięto się całymi rodzinami na małym metrażu, w wynajętych izbach. Najgorzej było w takich miastach, jak przemysłowa Łódź, ale też nie lepiej wyglądały na tym tle Warszawa czy Kraków.
Małe, ciasne, ale własne
W latach dwudziestych ubiegłego wieku zaczęły powstawać różnego rodzaju towarzystwa, stowarzyszenia i spółdzielnie, którym było bardzo blisko do dzisiejszych kooperatyw. Działali w nich zwykle przedstawiciele różnych grup zawodowych – kolejarze, włókiennicy, nauczyciele, policjanci. Wspólna budowanie dawało często unikatową szansę na własne lokum. Dużym ułatwieniem dla nich stała się zmiana prawa – rząd od 1919 r. oddolnym inicjatywom udzielał kredytu. Początkowo sięgał on nawet 95 proc. kosztów budowy, a spłaty rozkładano na 20 lat! Dzięki temu na własne mieszkanie było stać nawet tych, którzy nie zarabiali za dużo.
Budowali, bo potrzebowali
Pierwsze mieszkania budowane przez stowarzyszenia mieszkańców nie były imponujące. Zwykle składały się z jednego lub dwóch pokoi, ale i tak był to luksus, bo jak pokazują statystyki Polskiego Towarzystwa Reformy Mieszkaniowej z 1930 r. milion mieszkańców miast ówczesnej Polski żyło w warunkach powyżej 5 osób na izbę, a 38 tysięcy – aż po 9 osób.
W roku 1913 grupa zapaleńców kupiła niewielki dom na warszawskiej Ochocie i założyła kooperatywę pod nazwą „Warszawska Kooperatywa Mieszkaniowa" jako Towarzystwo Udziałowe. W roku 1925 kooperatywa zarejestrowała w Sądzie Okręgowym w Warszawie statut zgodny z ustawą o spółdzielniach i przyjęła nazwę „Warszawska Kooperatywa Mieszkaniowa FENIX z odpowiedzialnością udziałami w Warszawie". W latach 1928-1932 wybudowała na działce przy pl.Wilsona 4 pięć domów. Projektowana była budowa szóstego domu. Plany przewidywały, że w budynku znajdzie się sala posiedzeń, garaże, pralnie i schron przeciwgazowy. Do realizacji tego projektu nie doszło, przerwała go wojna.
W Krakowie natomiast pierwszą spółdzielnię mieszkaniową w 1929 r. założyło 78 osób. Od gminy Kraków kupiono ziemię i wybudowano na niej nie tylko dom mieszkalny, ale tzw. część społeczną, czyli to co cechuje współczesne kooperatywy. W takiej części znajdowały się wspólne pralnie, suszarnie, strychy, a także sale zabaw dla dzieci.
Droga do kooperatywy
Szlaki wspólnego budowania przecierano już w dwudziestoleciu międzywojennym. Pierwsze spółdzielnie zrzeszały ludzi, którzy się znali, wspólnie pracowali i chcieli polepszyć swoje warunki mieszkaniowe. Wówczas nie było jeszcze możliwości indywidualnego dopasowania mieszkań do potrzeb konkretnych rodzin, ale czasy i potrzeby były inne.
Dziś kooperatywy zakładają osoby, które wspólnie budują dla siebie dom. Wspólnie ustalają koncepcję zagospodarowania nieruchomości – wydzielają mieszkania, wspólne przestrzenie, jak rowerownia, pralnia, suszarnia czy pokój zabaw, decydują też o finansowaniu i przebiegu inwestycji. I choć kooperatywy nie są tak duże i masowe, jak znane nam spółdzielnie mieszkaniowe, to jednak mają wspólną cechę – mieszkańców, którzy wspólnie budują własny dom.
ak
