Zgodnie z art. 40. w Polsce nikt nie może być poddany torturom ani okrutnemu, poniżającemu traktowaniu. Jednak tylko podczas jednego roku na polskich komisariatach zginęło szesnastu zatrzymanych. Kilka lat temu wielkim echem odbiła się sprawa śmierci Igora Stachowiaka.

Do dzisiaj toczy się postępowanie wyjaśniające jej okoliczności pomimo nagrania, na którym widać bijących tego młodego człowieka policjantów. Jesteśmy świadkami coraz częstszych zatrzymań manifestujących, bezpodstawnego użycia siły i łamania praw przysługujących zatrzymanym. W bloku tematycznym dotyczącym art. 40. twórcy przyglądają się systemowemu łamaniu praw obywatelskich w Polsce oraz na Białorusi.

Konstytucja RP Art. 40. 1. Nikt nie może być poddany torturom ani okrutnemu, nieludzkiemu lub poniżającemu traktowaniu i karaniu. Zakazuje się stosowania kar cielesnych.

Program artykułu (częściowo dostępny)

• 16.00 Spektakl „Tutaj kobiety palą się lepiej”, reż. Filip Jaśkiewicz, Jana Karpienko, Krzysztof Kopka, Ewa Mazgajska, Jolanta Sakowska, Jolanta Solarz-Szwed, Jakub Tabisz (70 min) — PJM, napisy
• 18.00 Czytania performatywne: „Pan Koralik”, reż. Katarzyna Dmoch, „Nie ma jej”, reż. Agnieszka Błaszczak, Aleksandra Spyra (łącznie 40 min) — online
• 19.00 Spektakl „Paraliż. Sprawa Igora Stachowiaka”, reż. Krzysztof Kopka, Jakub Tabisz (70 min) — audiowstęp, PJM, napisy
• 20.30 Czytanie performatywne „Białoruś. Cela”, reż. Krzysztof Kopka (ok. 50 min) — online
• 21.30 Dyskusja „Art. 40 [Zakaz tortur i poniżającego traktowania]” (ok. 90 min) — PJM, online z PJM
• Wydarzenia dostępne dla osób z niepełnosprawnością ruchową.

Czytania performatywne

„Pan Koralik” w reż. Katarzyny Dmoch

Historia niepełnosprawnego mężczyzny, który nie jest akceptowany przez swoje środowisko, zwłaszcza rodzinę, ale bardzo wcześnie odkrywa swoją pasję i powołanie. Koraliki. Wykonywanie wszelkiego rodzaju rękodzieła z koralików staje się jego największą miłością, która daje mu niesamowitą siłę i motywację, aby na przekór wszystkiemu iść po swoje. Tylko przy nich czuje, że jest w pełni sobą… W wieku 18 lat zostaje postawiony przed decyzją: albo robisz swoje i radzisz sobie sam, albo mieszkasz z nami, ale nie zajmujesz się tym, czym się zajmujesz. I tak oto w jednej chwili Pan Koralik staje się osobą bezdomną, która przez prawie dwadzieścia lat podróżuje, jednocześnie przeżywając na swej drodze wiele pięknych i zabawnych, ale też bardzo trudnych i kryzysowych momentów. Ma jednak ogromną siłę, którą dają mu koraliki i ludzie, których na swojej drodze spotyka.

Scenariusz i reżyseria: Katarzyna Dmoc

„Nie ma jej” w reż. Agnieszki Błaszczak i Aleksandry Spyry

„Wywieranie wpływu na proces myślowy, zachowanie lub stan fizyczny osoby, pomimo braku przyzwolenia”; „przewaga wykorzystywana w celu narzucenia komuś swojej woli”; „intencjonalne działanie lub zaniechanie działania powodujące […] cierpienie lub szkody” – tak definiowana jest przemoc. Co roku policja w Polsce interweniuje w prawie stu tysiącach rodzin dotkniętych przemocą domową. W niektórych krajach w czasie pandemii COVID-19 liczba zgłoszeń wzrosła prawie trzykrotnie. W statystykach jednak nie mogły być ujęte te ofiary przemocy, które nie znalazły w sobie odwagi, by prosić o pomoc. „Nie ma jej” to głos kobiet, które tego głosu do tej pory nie miały. Które stały się ofiarami różnych form przemocy: psychicznej, fizycznej, seksualnej czy ekonomicznej. To historie kobiet, które żyją pośród nas. Kobiet silnych i niezależnych, które wobec przemocy znikają, tracą same siebie i swoją siłę.

Scenariusz i reżyseria: Agnieszka Błaszczak, Aleksandra Spyra

„Białoruś. Cela” w reż. Krzysztofa Kopki

Białoruś w pół roku po sierpniowej rewolucji. Aresztowania za wpis na Facebooku sprzed kilku miesięcy. Milicja zabierająca przypadkowym przechodniom telefony i konfiskująca laptopy podczas wyrywkowych rewizji w mieszkaniach. Zwycięski Łukaszenka bierze odwet i zmienia Białoruś w jedno gigantyczne więzienie.

Co dalej? Czy jest jeszcze nadzieja na zmiany? Co robić? O to właśnie spierają się zgromadzeni w naszej celi: muzyk rockowy, przedsiębiorca, informatyk, malarka, kosmetyczka oraz – jedyny w tym towarzystwie – robotnik.

Scenariusz spektaklu powstał na podstawie dwudziestu trzech wywiadów z Białorusinami przeprowadzonych w marcu i kwietniu 2021 roku. Każde ze słów, jakie usłyszycie ze sceny, zostało rzeczywiście wypowiedziane. Nie dopisaliśmy ani zdania komentarza.

Scenariusz i reżyseria: Krzysztof Kopka

Dyskusja

Dyskusja wokół art. 40. będzie dotyczyć zarówno sytuacji w Polsce, jak i dramatycznej sytuacji na Białorusi. Co gwarantuje nam prawo oraz jak faktycznie kształtuje się nasza rzeczywistość? Jakie starania podejmują aktywiści, by zmienić system? Jak możemy walczyć z nadużyciami? Nazwiska uczestników dyskusji podamy wkrótce.

Spektakle

„Tutaj kobiety palą się lepiej” ukazuje świat oczami kobiet, liderek, protestujących na ulicach. Osią spektaklu jest sprawa księdza pedofila z Ruszowa i konflikt pomiędzy członkami lokalnej społeczności.

Bohaterami spektaklu „Paraliż. Sprawa Igora Stachowiaka” są rodzice walczący o pamięć o swoim synu. Aresztowany bez przyczyny Igor trafia na komisariat, gdzie po wielogodzinnym przesłuchaniu umiera. Dokładne przyczyny jego śmierci do dzisiaj nie są wyjaśnione.