Atlas pocztowy Europy A.D. 1799

Prezentacja przechowywanego w Muzeum Poczty i Telekomunikacji we Wrocławiu unikatowego egzemplarza atlasu pocztowego Europy, Rosji i Syberii z XVIII wieku. Wydany w 1799 roku atlas jest dziś najstarszym w Europie atlasem dróg i traktów pocztowych oraz pierwszym tego rodzaju opublikowanym zestawem map pocztowych na świecie. Jego autor i wydawca – Franz Johann Joseph von Reilly (1766–1820) – był wiedeńskim księgarzem, kartografem i pasjonatem, wydawcą i pisarzem. Ten cenny egzemplarz atlasu został zakupiony do muzeum w 1958 roku.

Z przeprowadzonego rozpoznania w zasobach muzeów i bibliotek polskich wynika, że atlas przechowywany w MPiT jest najprawdopodobniej jedynym w Polsce egzemplarzem atlasu Reilly’ego zawierającym tak dużą ilość zawartych w nim map. Atlas wyróżnia się piękną szatą edytorską i graficzną nawiązująca do najlepszych wzorów kartografii europejskiej. Mapy przedstawiają bardzo szczegółową sieć europejskich traktów pocztowych według stanu z końca XVIII wieku. Atlas zawiera ponad 7600 stacji pocztowych całej Europy i zachodniej Syberii.

Opisany w języku łacińskim i niemieckim składa się z 40 map, które są przedstawione z niezwykłą szczegółowością wszystkich tras pocztowych w Europie w XVIII wieku. Atlas ten jest także najdokładniejszą prezentacją pocztowego systemu Taxisów, którzy zakładali ordynacje pocztowe w większości krajów Europy od XVI wieku. Ich schyłek nastąpił w czasach napoleońskich, kilka lat po opublikowaniu atlasu. Mapy w Atlasie zostały wykonane techniką miedziorytniczą (wymiary płyty: 45,5 x 57,5 cm), zaś odbitki wykonano na papierze czerpanym i ręcznie pokolorowano.

Nie uwidoczniono na nich rzeźby terenu, jedynie naniesiono ważniejszą sieć hydrologiczną. Treści map przedstawia połączenia pocztowe na wybranym terenie krajów europejskich oraz ich połączenia z państwami ościennymi. Na mapach oznaczono wsie (pojedyncza kropka), miasteczka z rynkiem (kropka w kwadracie), miasta większe i duże z Ratuszem (kropka w kole, dwóch kołach). Miejscowości te połączone są liniami oznaczającymi bieg traktu pocztowego. Nad każdą linią umieszczono oznaczenie odległości wyrażone w milach pruskich.

Do wykonania atlasu Reilly zatrudnił wyśmienitych rytowników i grawerów wiedeńskich: Franza T. Müllera (1755-1816), Ignaza Kühna, Antona Benedicta, Johanna Stengera (1767-1802), miedziorytnika i ilustratora książek Johanna Wenzla Engelmanna (1748-1803) oraz Ignaza Albrechta (1759-?) – znanego w Wiedniu grawera almanachów i map oraz ilustracji do wydań książkowych, a także Kiliana Ponheimera (1757-1840), wybitnego specjalisty w rytowaniu sylwety ludzkiego ciała i jego układów mięśni oraz tworzeniu modeli ludzkich dla malarzy lub innych podobizn przeznaczonych jako pomoce naukowe.

Atlas opracowany i wydany przez Franza Johanna Josepha von Reilly’ego w 1799 roku jest pierwszym na świecie tak dokładnym atlasem pocztowym Europy i jej międzynarodowych traktów łączących Rosję i Syberię. Nie wiadomo dziś jak długo trwały prace nad atlasem.

Z pewnością Reilly wykorzystał do niego swoje wcześniejsze mapy i prace terenowe, których efektem było wydanie pojedynczych map niektórych regionów Europy uwzględniających nie tylko przebieg dróg lokalnych i międzynarodowych, ale również i traktów pocztowych. Takie mapy ukazywały się nakładem Reilly’ego w Wiedniu od 1789 roku.