Muzeum Architektury we Wrocławiu jest jedyną instytucją muzealną w Polsce poświęconą w całości historii architektury oraz architekturze współczesnej. Powstało w 1965 roku, początkowo jako oddział Muzeum Miasta Wrocławia, i działało wówczas pod nazwą Muzeum Architektury i Odbudowy.
W 1971 roku usamodzielniło się i zostało przemianowane na Muzeum Architektury we Wrocławiu. Jako jedna z pierwszych instytucji tego typu na świecie zostało członkiem założycielem Międzynarodowej Konfederacji Muzeów Architektury (ICAM), która dzisiaj skupia już ponad sto instytucji działających na niemal wszystkich kontynentach, i w której pracach Muzeum Architektury we Wrocławiu nadal bierze aktywny udział.
Wystawy u Bernardynów
Muzeum mieści się w zabytkowym zespole dawnego klasztoru Bernardynów, wzniesionym na przełomie XV i XVI wieku. Bardzo zniszczony podczas II wojny światowej klasztor i kościół przez blisko 20 lat był w częściowej ruinie. Jego odbudowę rozpoczęto w latach 60., która trwała do roku 1974, kiedy to muzeum pozyskało na swoje potrzeby trójnawową bazylikę dawnego kościoła.
Założycielem muzeum był główny konserwator zabytków Wrocławia i późniejszy profesor Politechniki Wrocławskiej, Olgierd Czerner, który kierował placówką od jej założenia do 2000 roku. Początkowo celem muzeum było przede wszystkim pozyskiwanie i inwentaryzowanie ocalałych resztek detali architektonicznych, pochodzących z budynków zrujnowanych podczas wojny. Najcenniejsze z nich zostały zgromadzone na stałej, powiększanej z biegiem czasu ekspozycji. W późniejszym okresie muzeum rozszerzyło swoją działalność na teren całej Polski, służąc przede wszystkim polskim architektom.
Architektura od średniowiecza po nowożytność
Muzeum gromadzi eksponaty, opracowuje je i udostępnia w kliku działach. Kolekcja Działu Architektury Średniowiecznej obejmuje bogaty zbiór kamieniarki architektonicznej, w tym niektóre z najstarszych zabytków rzeźbiarskich we Wrocławiu i w całej Polsce.
W Dziale Architektury Nowożytnej znajdują się pochodzące głównie z Wrocławia i terenu Śląska zabytki renesansowe, manierystyczne i barokowe oraz klasycystyczne, w tym zbiory grafiki, kamieniarki, witraży, elementów stropów drewnianych, ceramiki architektonicznej, okucia czy kraty.
Działy Architektury XIX i XX wieku oraz Dział Architektury Współczesnej opiekują się spuścizną ponad osiemdziesięciu czołowych polskich architektów, takich jak na przykład: Romuald Gutt, Jerzy Hryniewiecki, Wacław Krzyżanowski, Jan Koszczyc-Witkiewicz, Bohdan Lachert i Józef Szanajca, Tadeusz Michejda, Stefan Narębski, Maciej Nowicki, uważany za największego polskiego architekta XX wieku, Bohdan Pniewski, Helena i Szymon Syrkusowie, Jerzy Sołtan (uczeń Le Corbusiera), Bolesław Szmidt, Adolf Szyszko-Bohusz czy Kazimierz Wejchert. W zbiorach tych działów znajdują się ponadto prace wielu słynnych architektów światowych, jak choćby Le Corbusier, Alvar Aalto, Kisho Kurokawa czy Richard England, a także jedna z największych w Polsce kolekcji witraży i ciekawy zbiór rzemiosła artystycznego. Kolekcja jest regularnie wykorzystywana przez badaczy z kraju i z zagranicy. Stanowi także podstawę wielu wystaw i publikacji przygotowywanych przez muzeum.
Ponad 600 wystaw
Od czasu swego powstania muzeum zaprezentowało ponad 600 wystaw czasowych, które były pokazywane zarówno w jego siedzibie, jak i w innych miejscach w Polsce i za granicą, między innymi w Berlinie Zachodnim, Dreźnie, Moskwie, Hanowerze, Lyonie, Coventry i Londynie. W 1981 roku wystawa Awangarda polska 1918–1939 została zaprezentowana w Centre Georges Pompidou w Paryżu.
W 2000 roku, po przejściu na emeryturę profesora Olgierda Czernera, stanowisko dyrektora objął Jerzy Ilkosz. Z racji swoich zainteresowań skupił się on, obok prezentacji polskiej architektury współczesnej, na badaniu i prezentowaniu architektury wrocławskiego modernizmu. Transformacja polityczna stworzyła sprzyjający klimat dla pracy naukowej związanej z tematem dziedzictwa architektury niemieckiej we Wrocławiu, wcześniej objętego zapisem cenzury. Muzeum przejęło w tym czasie olbrzymie zbiory dawnego Archiwum Budowlanego Miasta Wrocławia, pozyskując ponad 150 000 projektów budowli wrocławskich, powstających od początku XIX wieku do 1945 roku. Utworzono wtedy osobny oddział dla tych zbiorów oraz dodatkowo Dział Architektury Wrocławia XIX i XX wieku.
Pozyskane dzieła pokazywano szerokiej publiczności na wielu wystawach, prezentując po raz pierwszy prace tak znakomitych architektów, jak Hans Poelzig, Erich Mendelsohn, Max Berg, Ernst May, Hans Scharoun, Adolf Rading, Paul Schmitthenner, Heinrich Lauterbach i wielu innych.
Nie tylko dla architektów
Muzeum realizuje programy i wydarzenia adresowane do profesjonalnych architektów, historyków i szerokiej publiczności. Trzeba tu wspomnieć o cyklu Galeria Jednego Projektu, w którego ramach raz w miesiącu odbywa się prezentacja i dyskusja nad wybranym projektem architektonicznym będącym w fazie realizacji. Do najmłodszej generacji architektów adresowany jest cykl o nazwie Archi-box. Alternatywna przestrzeń poszukiwań, w którym architekci są zapraszani do konstruowania instalacji wyjaśniających ich metody i filozofię pracy. Muzealny Dział Edukacji organizuje warsztaty, wykłady i inne wydarzenia dla dzieci, dorosłych i seniorów. Niektóre z nich są związane z trwającymi wystawami czasowymi, inne zaś poświęcone bardziej ogólnym problemom architektury, wzornictwa czy innych dziedzin twórczości związanych z architekturą.
Muzeum Architektury dysponuje największą we Wrocławiu przestrzenią wystawienniczą i często gości w niej wystawy i wydarzenia przygotowywane we współpracy z innymi instytucjami kultury w mieście.
ESK 2016
Muzeum Architektury weźmie także czynny udział w wydarzeniach roku 2016, kiedy Wrocław będzie piastował tytuł Europejskiej Stolicy Kultury. Zostaną wówczas zaprezentowane wystawy poświęcone historii najważniejszej europejskiej nagrody architektonicznej – Mies van der Rohe Award i obiekty nagrodzone w roku 2015, a także wystawy opowiadające o twórczości Jadwigi Grabowskiej-Hawrylak, międzywojennej architekturze Lwowa i – stanowiąca rodzaj podsumowania naszych dotychczasowych badań –wystawa poświęcona architekturze Wrocławia na przestrzeni XX wieku.
